Αυστραλός στρατιώτης που πολέμησε στη Μάχη της Κρήτης βρίσκει φιλόξενο καταφύγιο στο Σέλινο

Γράφει ο Λουκάς  Μπασιάς

Μετά την οριστική επικράτηση των Γερμανικών δυνάμεων στην Κρήτη το 1941,  μεγάλος αριθμός συμμάχων στρατιωτών δεν μπόρεσαν να διαφύγουν αμέσως από το νησί για τη Μέση Ανατολή. Ετσι σκορπίστηκαν σε πολλά  χωριά της Κρήτης και προσπαθούσαν να βρουν τρόπο για να διαφύγουν. Οι περισσότεροι κατόρθωσαν και έφυγαν μέσα στους επόμενους μήνες, κυρίως  από τις νότιες ακτές, με τα πλωτά μέσα που ερχόντουσαν  για το σκοπό αυτό στην περιοχή, με τη βοήθεια και της αντίστασης που άρχισε να οργανώνεται.

Μερικοί όμως δεν κατόρθωσαν να φύγουν γρήγορα  και παρέμειναν για μεγάλο διάστημα στο νησί. Μια μεγάλη αποστολή συμμάχων στρατιωτών προς τη Μέση Ανατολή, από το νομό Χανίων, έγινε στις αρχές Μαίου 1943, από την περιοχή της Τρυπητής, που είναι μεταξύ Σούγιας και Σφακίων.

Η φιλοξενία των Αγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών εγκυμονούσε μεγάλους κινδύνους  και για τους Κρητικούς που τους έδιναν τροφή και βοήθεια αλλά και για ολόκληρο το χωριό τους. Σχετική είναι η προκήρυξη του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης,  που είχαν φροντίσει οι κατοχικές δυνάμεις να μοιραστεί παντού, ώστε οι Κρητικοί να είναι ενήμεροι, που αναφέρει και τα εξής:

«Οστις ΚΡΥΠΤΕΙ ΦΥΓΑΔΑΣ ΑΓΓΛΟΥΣ παρέχον εις αυτούς τροφήν και βοήθειαν η συμβουλεύει και προειδοποιεί αυτούς, θέτει εις ΚΙΝΔΥΝΟΝ την ιδίαν αυτού ΖΩΗΝ, ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΙΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ και την ύπαρξιν ολοκλήρου του ΧΩΡΙΟΥ ΤΟΥ. »

Και όμως, παρά τους κινδύνους που διέτρεχαν, οι Κρητικοί παρείχαν βοήθεια και φροντίδα στους συμμάχους στρατιώτες.

Ο Αγγλος αξιωματικός Patrick Leigh Fermor που οργάνωσε την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε γράφει σχετικά:

«Το 1941 και το 1942 τα προγνωστικά του πολέμου ήταν πολύ άσκημα.  Ολη η Ευρώπη είχε υποκύψει και απόμειναν η Αγγλία και η Ελλάδα μόνες να αντιμετωπίσουν τον εχθρό.

Ηταν μια εποχή δίχως ελπίδα.  Στην Κρήτη μεγάλες  τραγωδίες  ξετυλίσσονταν σαν νά  ‘ταν καθημερινά επισόδεια.  Και όμως, άμα φτάσαμε, τα μέλη της Συμμαχικής Αποστολής, δεν βρήκαμε ίχνος λιποψυχίας  ή απελπισίας. Τα βουνά ήσαν γεμάτα από περιπλανώμενους Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και Αγγλους στρατιώτες, που τους έκρυβαν και τους τάιζαν οι Κρητικοί με κίνδυνο της ζωής τους, της ζωής της οικογενείας τους, του χωριού τους.

Ποιοί από όλους εμάς  που μοιραστήκαμε τη ζωή κοντά τους  τα χρόνια εκείνα μπορούμε ποτέ να τους ξεχάσουμε;  Μας δέχτηκαν σαν μέλη της Κρητικής οικογένειας. Φοράγαμε ψηλές μπότες, κάπες από μαλλί προβατίσιο και ξεφαλομάντιλα  με φράντζες. Προσπαθούσαμε να γίνουμε Κρητικοί. Και σχεδόν το πετύχαμε» (Από ομιλία στην Κρήτη στις 25-5-1981)

Αλλά και ο γνωστός λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης, που σαν μέλος  διορισμένης από την Ελληνική κυβέρνηση επιτροπής, το 1945, μετέβη σε πολλές περιοχές της Κρήτης για να συντάξουν έκθεση με τις ωμότητες που διεπράχθησαν, σε ραδιοφωνική ομιλία του αναφέρει:

«Τα περισσότερα χωριά στην Κρήτη χάθηκαν, οι περισσότεροι άντρες σκοτώθηκαν γιατί φιλοξενούσαν Αγγλους. Σ’ ένα χωριό, τα Μεσκλά, είδα μια μάνα που της είχαν σκοτώσει τους δύο γυιούς της γιατί είχε σπίτι της κι έκρυβε 8 μήνες δύο Αγγλους στρατιώτες. Το μάθαν οι Γερμανοί κι’  ήρθαν, της έκαψαν το σπίτι, της σκότωσαν τους γυιούς της και τώρα στέκουνταν απόξω από τα χαλάσματα λιγνή, χαροκαμένη, με τα μάτια όλο φλόγα και μου μιλούσε.

-Το ίδιο βράδυ που σκότωσαν τους γυιούς μου πέρασαν νύκτα βαθειά δυό Εγγλέζοι που τους κυνηγούσαν οι σκύλοι οι Γερμανοί. Κάπνιζε ακόμα το σπίτι μου, μα εγώ είχα τρυπώσει σε μια γωνιά και έκλαιγα. Με άκουσαν οι Εγγλέζοι, ζύγωσαν. Ψωμί, μου φώναξαν, ψωμί!

Οι χωριανοί μου είχαν δώσει μια κουλούρα κριθαρόψωμο μα εγώ δεν είχα όρεξη να φάω, δεν κατέβαινε η μπουκιά  από το λαιμό μου. Τους έδωκα το ψωμί. Κρύωναν τους έδωκα και μια κουβέρτα που μου είχαν δώσει, βγήκα από τη γωνιά, τους έβαλα να κοιμηθούν.

-Γιατί τάκαμες όλα αυτά; Ρώτησα. Οι Εγγλέζοι δε φταίγαν που σκότωσαν τους γυιούς σου;

-Τόκανα, αποκρίθηκε, γιατί είχαν κι’ αυτοί μανάδες, κατέχω ήντα θα πή πόνος της μάνας.» ( Η ραδιοφωνική ομιλία του Νίκου Καζαντζάκη, εκδόθηκε σε μικρό τεύχος στην Αίγυπτο το 1946. Το τεύχος αυτό ανατυπώθηκε από την Περιηγητική Λέσχη Αρχανών στο Ηράκλειο το 1984.)

Στο Σέλινο, σύμφωνα με υπάρχουσες μαρτυρίες, προσφέρθηκε βοήθεια και φιλοξενία σε συμμάχους στρατιώτες σε πολλά χωριά. Μάλιστα κατά  τους πρώτους μήνες της κατοχής, κυρίως από το Ανατολικό Σέλινο πέρασαν πάρα πολλοί που από τις ακτές κοντά στην Τρυπητή μπόρεσαν να διαφύγουν με τα πλωτά μέσα που ερχόντουσαν από τη Μέση Ανατολή για το σκοπό αυτό. Όμως και πολλοί άλλοι που δεν μπόρεσαν να φύγουν αμέσως, παρέμειναν στην περιοχή για μεγάλα χρονικά διαστήματα και φιλοξενήθηκαν από τους κατοίκους της. Για την προσφορά αυτή, ελάχιστα έχουν μέχρι σήμερα γραφτεί,  ώστε να γίνουν αυτά  τα γεγονότα περισσότερο γνωστά.

Σήμερα, με την ευκαιρία του εορτασμού της Μάχης της Κρήτης αυτό το μήνα, θα αναφερθώ σε μια μόνο περίπτωση βοηθείας,  που συνέβη στο χωριό μου, τη Μονή Σελίνου, από οικογένειες του οποίου, κατά τη Γερμανική κατοχή,  φιλοξενήθηκαν αρκετοί σύμμαχοι στρατιώτες.

Πριν από λίγο καιρό είχα την ευκαιρία να μιλήσω με ένα χωριανό μου, που πλησιάζει σήμερα τα 90. Είναι ένας άνθρωπος έξυπνος, σεμνός, που γνωρίζει και διηγείται άριστα πλήθος από ιστορίες που αφορούν τον τόπο μας και όχι μόνο. Ενας άνθρωπος εξαιρετικά αγαπητός σε όλους όσους τον έχουν γνωρίσει. Για την προσωπικότητα του αλλά και για τη δράση που είχε  ως οργανοπαίκτης βιολιού, έχει τιμηθεί από το Δήμο Ανατολικού Σελίνου. Πρόκειται για το Νίκο Κομπιτσάκη.

Μου διηγήθηκε λοιπόν  για την περίπτωση ενός Αυστραλού, του Dick Plant,  που είχε πολεμήσει ως στρατιώτης κατά τη Μάχη της Κρήτης στην περιοχή του Μάλεμε και είχε τραυματιστεί σοβαρά.  Ο Dick Plant  κατόρθωσε να διασωθεί  και αφού περιπλανήθηκε  σε διάφορα μέρη, βρέθηκε στο χωριό Μονή όπου και δέχθηκε βοήθεια. Σύμφωνα με το Νίκο Κομπιτσάκη έμεινε στο χωριό Μονή μέχρι την καταστροφή του χωριού του, που συνέβη στις 30-9-1943. Στη συνέχεια, επειδή το χωριό εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους του,  αφού όλη η ευρύτερη περιοχή κηρύχθηκε ως απαγορευμένη ζώνη, ο Dick Plant  έφυγε  και μετέβη σε διάφορα μέρη για να καταλήξει τελικά στην Παλαιόχωρα. Από εκεί  προσπάθησε με άλλους συμμάχους στρατιώτες να φύγει με βάρκα για τη Μέση Ανατολή. Όμως οι Γερανοί τους συνέλαβαν, ενώ είχαν φύγει με τη βάρκα και ήταν ακόμη κοντά στην ακτή. Τον έστειλαν σε στρατόπεδο στη Γερμανία, από όπου όμως κατόρθωσε να σωθεί.  Ο Dick Plant  με μόνιμη αναπηρία που του έμεινε από τα τραύματα που υπέστη  κατά τη Μάχη της Κρήτης, από το 1976 και για πολλά χρόνια επισκεπτόταν το νησί μας. Ερχόταν ως βετεράνος κατά τις εκδηλώσεις για τη Μάχη της Κρήτης. Κάθε φορά που ερχόταν φρόντιζε να συναντά και το Νίκο Κομπιτσάκη.

Μετά που πέθανε, πριν από λίγα χρόνια,  ήλθε στην Κρήτη το 2010 και η κόρη του με το γαμπρό του. Είναι η Wendy και ο Robert Fenwick.  Ηθελαν  να γνωρίσουν τα μέρη που ο πατέρας τους πολέμησε, περιπλανήθηκε, φιλοξενήθηκε και δέχθηκε ιατρική βοήθεια.

Όταν επέστρεψαν στην Αυστραλία το 2010, έστειλαν μια ευχαριστήρια επιστολή στο Νίκο Κομπιτσάκη. Παρουσιάζω ένα μεγάλο μέρος της επιστολής αυτής που έχει  ενδιαφέρον για το θέμα. Στην επιστολή αναφέρονται περισσότερες λεπτομέρειες και μάλιστα για τη βοήθεια που δέχθηκε ο πατέρας τους.

Ο Νίκος Κομπιτσάκης με την κόρη του Αυστραλού Dick Plant, την Wendy  Fenwick, στο σπίτι του πρώτου στα Χανιά, που τον επισκέφτηκε το 2010. 

Η επιστολή

Wendy &Robert Fenwick

5 Mt. Pleasant Ave

MONA VALE. 2103

NSW

Australia

Wednesday, August 5^th, 2010

Αγαπητέ Νίκο,

Ημουν απίστευτα  χαρούμενη που συνάντησα εσένα στα Χανιά και το μόνο που εύχομαι είναι να μπορούσε ο πατέρας μου, o Dick Plant, να γνώριζε ότι εμείς συναντηθήκαμε κάποια μέρα. Ηταν μια ιδιαίτερη  συνάντηση για μένα αλλά και ταυτόχρονα και πολύ λυπηρό το ότι δεν μπορούσα να επικοινωνήσω μαζί σου, για να σου πώ πόσα πολλά σήμαινε για μένα η συνάντηση μας. Απόλαυσα την ώρα που μοιραστήκαμε και σε ευχαριστώ πάρα πολύ που ήρθες και συνάντησες τον Ρόμπερτ και εμένα.

Οι διακοπές μας στα Χανιά, το να ανακαλύψουμε τα μέρη που περπάτησε ο πατέρας μου εκεί το 1941, πολεμώντας τους Γερμανούς, ήταν απίστευτο για εμάς.  Συναντήσαμε  τόσους πολλούς ανθρώπους που ήξεραν τον Μπαμπά και οι οποίοι τον βοήθησαν και τον έκρυψαν και  τον περιέθαλψαν,  όπως εσύ και η μητέρα σου έκανες.

Όταν ήμουν νέα, ο πατέρας μου έλεγε πως η μητέρα σου συνήθιζε να πλένει το πληγωμένο του πόδι με νερό που είχε μέσα αλάτι, για να θεραπευτεί. Γνωρίζοντας πόσο σημαντικό ήταν αυτό για τον πατέρα μου, έκανε τόσο ιδιαίτερο για μένα να σας συναντήσω και θα ευχόμουν να μπορούσα να σας ευχαριστήσω για όλα όσα κάνατε για τον Μπαμπά μου. Ο Μπαμπάς μου, μου είπε , ότι εσύ ήσασταν μόνο έντεκα χρονών όταν αυτός συνάντησε εσάς και την Αννα και έμεινε στο υπνοδωμάτιο της μητέρας σας, για 3-4 μέρες, ενώ αυτός ήταν άρρωστος και ότι η μητέρα σας έβαλε «τσικουδιά» στις πληγές του (Σας παρακαλώ συγχωρέστε με για όποια συντακτικά λάθη μου). Είπε ότι μετά από τις λίγες μέρες παραμονής στο σπίτι σας πήρατε τον Dick και τον οδηγήσατε σε ένα μέρος όπου μπορούσε να κρυφτεί και το μέρος αυτό το ονομάσατε νοσοκομείο.

Επιπλέον εμείς επισκεφθήκαμε την σπηλιά όπου ο Μπαμπάς πέρασε χρόνο καθώς κρυβόταν από τους Γερμανούς και  στην πραγματικότητα ο Ρόμπερτ  σκαρφάλωσε σε έναν θάμνο για να φτάσει εκεί και εμείς έχουμε και φωτογραφίες. Ο Γιώργος Δασκαλάκης, από τα Τεμένια, μας πήγε εκεί. Θα γράψω όλες τις πληροφορίες που έχω συγκεντρώσει , από την ιστορία πολέμου του πατέρα μου και θα προσθέσω όλες τις φωτογραφίες, σαν ένα σπουδαίο οικογενειακό αρχείο, για να δώσω στους 3 εγγονούς μου.

Ολο το ταξίδι μου στα Χανιά ήταν πολύ συναισθηματικό για μένα αλλά εξίσου απίστευτο και νοιώθω τόσο ευλογημένη να έχω συναντήσει πολλούς σπουδαίους ανθρώπους που αγάπησαν τον πατέρα μου και οικογένειες που νοιάστηκαν γι αυτόν όταν αυτός ήταν άρρωστος και πληγωμένος. Η οικογένεια Τζορμπατζάκη από Ζυμπρού, μου έδωσε ένα μικρό κομμάτι μισοκαμένης κουβέρτας, που ήταν πάνω στο κρεβάτι του πατέρα μου ενώ έμενε μαζί τους για πολλές εβδομάδες. Οι Γερμανοί αργότερα έκαψαν τα περισσότερα από τα υπάρχοντα τους αλλά αυτό το μικρό κομμάτι σώθηκε. Τώρα εγώ έχω το μισό από αυτό το κομμάτι και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μένα.

Πήραμε το λεωφορείο για το Ρέθυμνο και νοικιάσαμε ένα αυτοκίνητο και οδηγήσαμε μέχρι το Μάλεμε (όπου ο Μπαμπάς πληγώθηκε στον λόφο 107,    23 Μαίου 1941), την Κάντανο, τα Τεμένια, το Ζυμπρού και ακόμα συναντήσαμε  την σπουδαία  φίλη του πατέρα, εκείνη την εποχή, στο μικρό χωριό Δρύς. Εμείς επισκευθήκαμε  την Παλαιόχωρα  όπου ο Dick συνελήφθη και φυλακίστηκε και εμείς είδαμε τα κελιά στο κτίριο της αστυνομίας, όπου οι φυλακισμένοι εκρατούντο, πριν τους φορτώσουν σε τρένα για τον Βορρά.

Από τα Χανιά εμείς πετάξαμε στην Θεσσαλονίκη με την ελπίδα να δούμε την φυλακή που οι Γερμανοί κράτησαν τον πατέρα μου…

Παραθέτω δύο φωτογραφίες που παρουσιάζουν η μία τον Dick Plant στο χωριό Μονή στο σπίτι του Νίκου Κομπιτσάκη και η άλλη την κόρη του στα Χανιά στο σπίτι που μένει μόνιμα ο Νίκος Κομπιτσάκης.

Επίσης το σπήλαιο στο οποίο έβρισκε καταφύγιο κατά την κατοχή ο Dick Plant και άλλοι σύμμαχοι στρατιώτες. Εκεί ο Dick Plant έβαλε μία πινακίδα σε μια του από τις επισκέψεις στο χωριό Μονή ως βετεράνος του πολέμου.

Τελειώνοντας θέλω να διατυπώσω την ελπίδα ότι και σε άλλα δημοσιεύματα που θα γίνουν  είτε από εμένα είτε από άλλους,  θα αναφερθούν και άλλες περιπτώσεις βοηθείας στους συμμάχους στρατιώτες, ώστε πολλά γεγονότα που αφορούν την ιστορία της περιοχής μας να μη μένουν στην αφάνεια.

Από αριστερά:

Ο Αυστραλός Dick Plant, ο Νίκος Κομπιτσάκης, ο Τζορμπατζάκης και Βασ. Μετοχαράκης, στο σπίτι του Κομπιτσάκη στο χωριό Μονή Σελίνου.

Το σπήλαιο που είχε σαν κρησφύγετο ο Αυστραλός Dick Plant

Δίπλωμα του Πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας προς του κατοίκους της κοινότητας Σούγιας για την βοήθεια που προσέφεραν στους Νεοζηλανδούς στρατιώτες. Το πρωτότυπο βρίσκεται στο μουσείο του χωριού Κουστογέρακου.