ΓΙΑΝΝΗΣ Μ. ΣΕΙΡΑΔΑΚΗΣ

Ο Γητευτής των αστεριών

Γράφει ο Δημήτριος Κ. Σειραδάκης

Στις 3-5-2020 έφυγε για το άλλο ημισφαίριο της ζωής ο Γιάννης Μ. Σειραδάκης, ομότιμος καθηγητής Αστροφυσικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ήταν γιος του Μιχάλη Ι. Σειραδάκη από το Λιβαδά - Σελίνου, ενός ανθρώπου αγνού και άδολου και της αγγλίδας αρχαιολόγου Mercy Money Coutts, μιας γυναίκας, αληθινής Κυρίας, που σκοπό της ζωής της είχε τάξει την προσφορά και τον αγώνα για τους άλλους. Φαίνεται πως η προσεγμένη ανατροφή του αλλά και η συνεχής παρατήρηση και μελέτη των ουρανίων σωμάτων, δηλ. η αδιάκοπη ενατένισή του προς τα Άνω, τον έκαναν να «άνω θρώσκει».

Η ακαδημαϊκή του πορεία άρχισε με το πτυχίο φυσικής από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στη συνέχεια με Μάστερ και Διδακτορικό στην αστρονομία στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και με έρευνες στα Πανεπιστήμια του Αμβούργου και της Καλιφόρνιας.

Εξαιρετικά σημαντικός σταθμός στην καριέρα του ήταν η εκλογή του το 1985 ως Αναπληρωτή Καθηγητή του τμήματος Φυσικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η εξέλιξή του το 1995 σε Καθηγητή του ίδιου Πανεπιστημίου, θέση που κατείχε ως τη συνταξιοδότησή του το 2015.

Λαμπρό στάδιο της επιστημονικής του πορείας υπήρξε η ενασχόλησή του με την έρευνα: Τον γοήτευε η παρατήρηση και η μελέτη του ουράνιου θόλου. Διατύπωσε αξιόλογες παρατηρήσεις για τους αστέρες νετρονίων, για το κέντρο του Γαλαξία μας, για τον Ήλιο, τη Σελήνη κ.ά. Σημαντικοί σταθμοί στην ερευνητική του πορεία ήταν:

1) Η εκλογή του ως Διευθυντή του Εργαστηρίου Αστρονομίας.

2) Η συμμετοχή του ως ιδρυτικό μέλος της ομάδας Pulsar, η οποία το 2005 βραβεύτηκε με το ανώτερο βραβείο «Καρτέσιος» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έγκριτα ελληνικά και διεθνή έντυπα τον χαρακτήρισαν ως έναν από τους μεγαλύτερους «κυνηγούς αστέρων» νετρονίων, pulsar, διεθνώς.

3)H ενασχόλησή του με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, θεωρούμενος και διεθνώς ως ο κατ’ εξοχήν ειδικός για τη μελέτη και την ερμηνεία των λειτουργιών του καταπληκτικού αυτού δημιουργήματος της Αρχαίας Ελλάδας.

4) Η συγγραφή διδακτικών βιβλίων και η εκπόνηση πάνω από εκατό (100) πρωτότυπων ερευνητικών εργασιών, δημοσιευμένων σε διεθνή έντυπα κ.λ.π.

Συμπληρώνοντας τα παραπάνω στοιχεία θα ήθελα να προσθέσω και κάποια καινούργια που διάβασα στο «ΒΗΜΑ» της Κυριακής 10 -5 -2020. Γράφει λοιπόν ο συντάκτης της εν λόγω εφημερίδας ότι ο Γιάννης Σειραδάκης « μείωνε την εντροπία του κόσμου μας» Έτσι, λέει, κάνουν οι καλοί επιστήμονες: Βάζουν τάξη στο χάος των φαινομένων, εξηγούν, ερμηνεύουν, οριοθετούν. Μας βοηθούν να αντιστεκόμαστε στη φθορά και στη διάλυση της αμάθειας, στο σκοτάδι, στις προλήψεις, στη βία που κάνουν τη ζωή αβίωτη

Ο Τζώνης Σειραδάκης ήταν απ’ αυτούς που οργανώνουν τον κόσμο στη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος χρόνου.

Με τα ραδιοτηλεσκόπια «έβλεπε» και «άκουγε» τους χτύπους της καρδιάς των «Παλσάρ», τα μελετούσε, τα κατέγραφε, τα έβαζε σε πίνακες και σε εξισώσεις, έβαζε ανθρώπινη τάξη στο Σύμπαν και η μοχθηρή εντροπία τον τιμώρησε, στερώντας του την όραση από το δεξί μάτι.

Και διατυπώνει ο συντάχτης της εφημερίδας τον εξής καταπληκτικό συλλογισμό: «Η στέρηση της όρασης από έναν παρατηρησιακό αστρονόμο είναι ό,τι και η στέρηση της ακοής από τον Μπετόβεν! Λίγους μήνες μετά επήλθε ο θάνατος.

Αφού λοιπόν επί τριάντα χρόνια έβαζε τάξη στο Διάστημα, ο Τζώνης έκανε βουτιά ετών φωτός και από τους αστέρες Πάλσαρ προσγειώθηκε στον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων, εκείνο το τρομερό κουτί που έχει κλεισμένα μέσα του τον ήλιο και το φεγγάρι, στερεωμένα πάνω σε δεκάδες γρανάζια, που αιώνες τώρα παίζουν μέσα σ’ αυτό το κουτί το ίδιο αιώνιο κυνηγητό.

Όλες αυτές οι επιστημονικές περγαμηνές και οι ερευνητικές του διακρίσεις τον κατέστησαν έναν μεγάλου βεληνεκούς ερευνητή, έναν ακούραστο εργάτη της επιστήμης με ξεχωριστό ειδικό βάρος. Και όμως παρ’ όλες αυτές τις διακρίσεις ο Γιάννης έμεινε πάνω απ’ όλα άνθρωπος. Από χαρακτήρα ήρεμος και ήμερος αποτελούσε υπόδειγμα απλότητας και μετριοφροσύνης.

 Θυμάμαι όταν το 2005 του είπα πως ήθελα να γράψω κάτι σε τοπικό έντυπο των Χανίων για τη βράβευσή του με το βραβείο «Καρτέσιος», εκείνος μου απάντησε: Εγώ, Δημήτρη μου, ό,τι κάνω το κάνω για την επιστήμη και δεν προσδοκώ κανένα όφελος. Φαίνεται πως εφάρμοζε τα λόγια που ήταν γραμμένα στο οικόσημο του Βαρόνου παππού του: « Να είσαι, όχι να φαίνεσαι ότι είσαι». Εγώ του απάντησα ότι το αναμμένο λυχνάρι δεν το βάζουμε κάτω από το τραπέζι αλλά πάνω σ’ αυτό για να φέγγει σε όλους που είναι γύρω του.

 Γι’ αυτό θα ήθελα να σημειώσω δυο λόγια για τον άνθρωπο Γιάννη όπως τον γνώρισα, όπως πράγματι ήταν. Να πω πως μου έκανε ιδιαίτερη χαρά όταν ερχόταν στα Χανιά και με τιμούσε με την επίσκεψή του στο σπίτι μου όπου κουβεντιάζαμε για το γενεαλογικό δέντρο των Σειράδων, για το Λιβαδά, για τον παππού του τον Σειραδογιάννη κ.ά. Και ήταν τόσο απλός και αληθινός, που με γοήτευε η κουβέντα μαζί του και πολλές φορές ένιωθα περήφανος που ανήκω στην ίδια οικογένεια με αυτόν τον μοναδικό άνθρωπο.

 Πριν λίγες μέρες τον είδαμε σε τηλεοπτική εκπομπή με το αγαπημένο του θέμα το Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Και είναι απορίας άξιο πώς αυτός ο ήρεμος και ήμερος άνθρωπος με το σχεδόν μόνιμο αδιόρατο χαμόγελο στα χείλη του, με τους χαμηλούς τόνους και την πηγαία ευγένεια, αυτός ο ευπατρίδης της ζωής και της επιστήμης, ήταν ταυτόχρονα και ένας ανήσυχος και ακούραστος ερευνητής « παντός επιστητού». Ένας φωτισμένος πανεπιστημιακός δάσκαλος που όμως είχε μια μοναδική ικανότητα να μπορεί να διαλέγεται και να συνδιαλέγεται το ίδιο άνετα είτε με τις πνευματικές κορυφές της επιστήμης είτε με τους πιο απλούς ανθρώπους του λαού, τους βοσκούς και τους ξωμάχους της υπαίθρου.

Δηλωτικό της αξίας του Τζώνη ως επιστήμονα αποτελεί η πρόταση του Catalina Sky Survey, του αστεροσκοπείου που παρατηρεί τους μικροπλανήτες του ηλιακού συστήματος να προτείνει προς την International Astronomical Union, αρμόδιο φορέα για την ονομασία των αστεριών, ο αστεροειδής 2006 ΥΒ 55 να βαφτιστεί SEIRADAKIS. Ο αστεροειδής αυτός μάλιστα βρίσκεται δίπλα στον αστεροειδή του Μικρού Πρίγκιπα 2006ΥΒ55!

 Είναι παρήγορο το γεγονός ότι ο Γιάννης άφησε αντάξιους συνεχιστές της πορείας του στην επιστήμη αλλά και στην κοινωνία δυο θαυμάσια παιδιά, το Μιχάλη και την Έλενα, που η μέχρι τώρα πορεία τους προοιωνίζεται λαμπρό μέλλον όπως και μια εξαίρετη αδελφή, τη Σοφία, γαλουχημένη και εκείνη με τις ίδιες με το Γιάννη αξίες.

Άνθρωποι του βεληνεκούς του αείμνηστου Γιάννη αποτελούν στις μέρες μας είδος εν ανεπάρκεια. «Το φευγιό» του αποτελεί μεγάλη απώλεια για την οικογένειά του, για την Κρήτη, για την οικογένεια των Σειράδων, για την επιστήμη, για την κοινωνία … και το κενό που αφήνει η απουσία του δυσαναπλήρωτο.

Δημοσίευμα για τον αστροφυσικό Σειραδάκη

Παρουσιάζουμε δημοσίευμα της εφημερίδας το ΒΗΜΑ της 10-5-2020, που αφορά τον καθηγητή αστροφυσικό Ιωάν. Σειραδάκη,  που πέθανε πριν λίγες μέρες.

(Για μεγέθυνση πάτησε τον κέρσορα πάνω στην εικόνα)

ΤΖΩΝΗΣ ΣΕΙΡΑΔΑΚΗΣ

«Αντίγραφο της σελίδας 8-48 της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ» (Νέες Εποχές) «Το επταήμερο του Διόδωρου», Κυριακή 10 Μαΐου 2020.»

“Είναι απολύτως έγκυρο, επιστημονικά βεβαιωμένο: Κάθε φορά που μια πληροφορία χάνεται, κάθε φορά που ένα bit διαγράφεται από τη μνήμη του κινητού μας, κάθε φορά που σχίζουμε το σημείωμα για τα ψώνια που κάναμε, που πετάμε παλιό ερωτικό γράμμα στα σκουπίδια- πάντα έχουμε απώλεια πληροφοριών, αύξηση της αταξίας του κόσμου μας, της εντροπίας του Σύμπαντός μας, ημερολόγιό μου.

Το φαινόμενο της ζωής δεν είναι παρά η άρνηση του τρομερού Β Θερμοδυναμικού Αξιώματος, που θέλει η αταξία να αυξάνεται συνεχώς: η ζωή είναι συνεχής αγώνας στην αρχή να αναπτυχθεί ο οργανισμός και μετά να μην αποδιοργανωθεί, γιατί τότε αρχίζουν τα γηρατειά και έρχεται ο θάνατος.

Λοιπόν, ο για τους φίλους Τζώνης Σειραδάκης - και επισήμως Ιωάννης Χίου (Hugh) γιατί η μητέρα του ήταν Αγγλίδα- μείωνε την εντροπία του κόσμου μας. Αυτό κάνουν οι καλοί επιστήμονες: βάζουν τάξη στο χάος των φαινομένων, εξηγούν, ερμηνεύουν, οριοθετούν. Μας βοηθούν να αντιστεκόμαστε στη φθορά και στη διάλυση της αμάθειας, στο σκοτάδι, στις προλήψεις, στη βία που κάνουν τη ζωή αβίωτη.

Ο Τζώνης Σειραδάκης ήταν από αυτούς που οργανώνουν τον κόσμο στη μεγαλύτερη δυνατή έκταση, στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος χρόνου: ήταν αστρονόμος, αστροφυσικός, ημερολόγιό μου. Μελετούσε κάτι περίεργα όντα, τα πάλσαρ: pulsars= pulsing stars, που είναι «αστέρες νετρονίων», διαβάζω. Περιστρέφονται σαν τρελοί δερβίσηδες γύρω από τον άξονά τους και πάλλονται σαν ερωτοχτυπημένες καρδιές, εκπέμποντας σήματα στον γαλαξία μας που φθάνουν σε εμάς από εκατοντάδες, χιλιάδες έτη φωτός μακριά.

 Έργα μεγάλα και θαυμαστά

Με τα ραδιοτηλεσκόπια «έβλεπε» και άκουε τους χτύπους της καρδιάς των πάλσαρ ο Τζώνης: τα μελετούσε, τα κατέγραφε, τα έβαζε σε πίνακες και σε εξισώσεις, έβαζε ανθρώπινη τάξη στο Σύμπαν-και η μοχθηρή εντροπία τον τιμώρησε: του στέρησε την όραση από το δεξί μάτι. Του την πήρε, να μην βλέπει τις ντροπές της, πώς σκοτώνει, πως διαλύει τα πάντα στο όνομα του Β Θερμοδυμικού Αξιώματος.

Στέρηση της όρασης από «παρατηρησιακό αστρονόμο»; Ήταν όπως η ίδια στέρησε την ακοή από τον Μπετόβεν- τόσο κακούργα εκδίκηση. Του έστειλε στο μάτι περίεργο καρκίνο με κύματα κακούργα-όχι τα φιλικά των διαστημικών δερβίσηδων, αλλά που ο Τζώνης δεν μπορούσε να εντοπίσει. Λίγους μήνες μετά, του επέβαλε την πλήρη αταξία της-κηδεύτηκε τη Δευτέρα που μας πέρασε στη Θεσσαλονίκη ο καλός μας συμφοιτητής και αγαπημένος φίλος.

Περηφανεύομαι να πιστεύω, ημερολόγιό μου, πως με τα γραψίματά μου στις σελίδες σου κάπως συνεισφέρω και εγώ στον αγώνα κατά της αταξίας που φέρνει τη λήθη και τον θάνατο: με τις καταγραφές μου προσπαθώ «μήτε τα γενόμενα εξ ανθρώπων τω χρόνω εξίτηλα γένηται, μήτε έργα μεγάλα τε και θωμαστά ακλεά γένηται»-μεγάλα και θαυμαστά σαν του Τζώνη.

Όχι έργα πολέμαρχων και πολιτικών - ο Τζώνης άσκησε με συνέπεια σε όλη του τη ζωή την ελευθερία που αμφισβητούν όλοι οι φανατικοί: να μην ασχοληθεί με την πολιτική. Τα εκβιαστικά διλήμματα «όσοι δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας» «ή εμείς ή αυτοί» δεν είχαν ποτέ πέραση σε αυτόν.

Ήταν πάντα προοδευτικός φιλελεύθερος δημοκράτης που δεν του άρεσαν η βία,οι φωνές, τα μεγάλα λόγια. Υπάρχουν άλλωστε πλήθη τεράστια δημοκρατικών και προοδευτικών στη χώρα μας, μια δεκάρα η οκά τούς βρίσκεις στα κομματικά μαγαζιά. Αυτή η φτήνια δεν ήταν ποτέ του Τζώνη.

 Βουτιά στα Αντικύθηρα

«Αστρονόμος έχασε το μάτι του και πέθανε πολεμώντας τον μεγαλύτερο εχθρό της ανθρωπότητας, την εντροπία-δεν άξιζε να είναι πρώτη είδηση παντού; Έκαναν τουλάχιστον «Τα Νέα» αφιέρωμα το Σάββατο στον Γιάννη Σειραδάκη. Γράφουν δύο συνάδελφοί του και δύο φοιτήτριές του- πέρα από τα επιστημονικά του έργα που μόνο εκείνοι ξέρουν να παρουσιάσουν, καταθέτουν και αυτά που ξέρω εγώ: πόσο γλυκός, δοτικός, σοφός, ήρεμος, πράος και αγαπητός ήταν ο συμφοιτητής Τζώνης Σειραδάκης

Η Έλενα, ο Μιχάλης, η Σοφία έχουν πένθος βαρύ για την απώλεια του αγαπημένου τους - ας τους παρηγορεί η αγάπη που έδειξαν αμέσως εκατοντάδες συνάδελφοί του, συμφοιτητές του, μαθητές του.

Αφού λοιπόν τριάντα χρόνια έβαζε τάξη στο διάστημα, έκανε βουτιά ετών φωτός ο Τζώνης από τα πάλσαρ στα Αντικύθηρα- στον περίφημο Μηχανισμό τους, εκείνο το τρομερό κουτί που το βρήκαν σε ναυάγιο και είχε κλεισμένο μέσα του τον ήλιο και το φεγγάρι. Στερεωμένα πάνω σε δεκάδες γρανάζια, παίζουν μέσα στο κουτί το ίδιο αιώνιο ουράνιο κυνηγητό.

Είχε πολλά μυστικά κρυμμένα κάτω από τις χάλκινες αρχαίες σκουριές ο Μηχανισμός. Τα μελέτησε και τα αποκάλυψε ο Τζώνης μαζί με άλλον συμφοιτητή, τον Ξενοφώντα Μουσά, αστροφυσικός και αυτός στo Καποδιστριακό. Μαζί και χωριστά όργωσαν την Ελλάδα να εξηγούν τα μυστήριά του.

Ουράνιο λιμάνι

Ήταν σπουδαίος επιστήμονα ο Τζώνης, για τούτο το Catalina Sky Suruey, το αστεροσκοπείο που παρατηρεί τους «μικροπλανήτες» του ηλιακού συστήματος, προτείνει στην επίσημη νονά των ουρανίων σωμάτων, την International Astronomical Union, o αστεροειδής 2006ΥΒ₅₅ να βαφτιστεί Seiradakis.

Καλή επιλογή θέσης: βρίσκεται δίπλα στον αστεροειδή του Μικρού Πρίγκιπα ο 2006ΥΒ₅₅. Ο Τζώνης που ποτέ δεν φοβήθηκε τη χειρωνακτική δουλειά, θα τον βοηθά να αντιστέκεται στα μπαομπάμπ που απειλούν την επικράτειά του.

Το έχω γράψει εκατό φορές στις σελίδες σου: όνειρό μου είναι να γίνω αστρική σκόνη, να λαμπυρίζω στο Διάστημα, να με στέλνει εδώ και εκεί ο ηλιακός άνεμος - τώρα, όταν γυρίζει σε καταιγίδα και κινδυνεύω, θα πηγαίνω να αράζω στο ήσυχο λιμάνι του αστεροειδούς του Τζώνη. Να μιλάμε για τα παλιά και τα μέλλοντα.

Στη Θεσσαλονίκη αυτός, να γυρίζω εδώ και εκεί μαγκούφης εγώ, δεν συζητήσαμε ποτέ για τη δική μου καταβύθιση στην ιστορία, για το ψώνιο μου με τα αλφαβητάρια και τις μαθηματικές χρήσεις τους.

Είμαι βέβαιος: θα συμφωνούσε απόλυτα μαζί μου. Και θα κάναμε μαζί βουτιές στα καλοκαιρινά νερά, αναζητώντας στους βυθούς το αρχαίο κεραμίδι που θα αποδείκνυε πως το χαραγμένο πρόχειρα πάνω του αλφαβητάριο ήταν απλό κομπιουτεράκι που με αυτό έκαναν πολλαπλασιασμούς οι αρχαίοι. Απλό, αλλά απαραίτητο για να φτιάξουν τον πολύπλοκο Μηχανισμό που μελετούσε ο αγαπημένος Τζώνης.”

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΚΥΨΕΛΙΩΤΗΣ

Εικόνα 1: Το Catalina Sky Survey, το αστεροσκοπείο που παρακολουθεί τους μικροπλανήτες του ηλιακού συστήματος προτείνει στην επίσημη νονά των ουράνιων σωμάτων, την International Astronomical Union ο αστεροειδής 2006 ΥΒ₅₅ να μετονομαστεί σε Seiradakis.