ΟΜΙΛΙΑ ΕΥΤ. ΚΟΡΚΙΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΠΟΠΗΓΑΔΙΟΥ ΤΟ ΜΑΗ ΤΟΥ 1896 ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Μετά από παράκληση Σελινιωτών αναρτούμε την παρακάτω ομιλία που έγινε πριν 2 χρόνια.

 

Oμιλία Κορκίδη σε ΑΠΟΠΗΓΑΔΙ -ΑΗ-ΖΗΝΑ 21-6-2013

ΟΜΙΛΙΑ ΕΥΤ. ΚΟΡΚΙΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΠΟΠΗΓΑΔΙΟΥ ΤΟ ΜΑΗ ΤΟΥ 1896 ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.                                                                                                                                                                                                                   

  Κυρίες και κύριοι.

    Βρισκόμαστε στην ψηλότερη κορφή του Αποπηγαδιού και σε υψόμετρο 1332 μέτρα. Η εκκλησία του Αη-Ζήνα, που ολοκληρώθηκε πριν δύο χρόνια, ήταν ένας ευγενής πόθος στα μισά του περασμένου αιώνα, του Σπινιώτη Εμ. Μαθιουδάκη , όμως οι συνθήκες και η προσβασιμότητα της θέσης, απέτρεψαν την προσπάθεια αυτή.  

 Σήμερα όμως, οικοδομήθηκε η εκκλησία, χάριν της επιμονής και της θέλησης του ενορίτηΕπανωχωρίου παπά - Φτύχη, πολλών προσφορών των κατοίκων της περιοχής Αγίας Ειρήνης και της οικογένειας Φιωτοδημητράκη.

   Η παράδοση θέλει, ότι στην θέση που βρισκόμαστε, υπήρχε αρχαίο ιερό, που ήταν αφιερωμένο στον κεραυνορίχτη Δία(Ζευς). Αλλά εκείνο όμως, που χαρακτηρίζει σήμερα την θέση και το Αη-Ζήνα του χριστιανικού αγιολογίου, θέλει τον Άγιο να παίζει το βόλι με τονΑη-Γιάννη, βρίσκεται στην Βόρεια πλαγιά του Αποπηγαδιού και με τον ΄Αη-Δίκιο στην ομώνυμη κορφή του Πελεκάνου, προσπαθώντας να κατατροπώσει ο ένας τον άλλο και να επικρατήσει στην περιοχή.

    Άλλοι πάλι, θέλουν τον ΄Αη- Δίκιο, ευρισκόμενο σε μειονεκτικότερη θέση λόγω υψομέτρου, να προσπαθεί να ρίπτει τις βολές του, κατά του ιερού του Αη- Ζήνα, μέχρι που στο τέλος πέτυχε να το καταστρέψει.

   Δεν θα αναφερθώ, στους υπόλοιπους θρύλους του Αποπηγαδιού, γιατί δεν είναι του παρόντος. Σημαίνουσα όμως θέση κατέχουν οι θρύλοι γύρω το σύμπλεγμα βράχων " ΤηςΝεράϊδας τα Χαράκια ή Χορεύτρα", που βρίσκονται πιο κάτω από την θέση που βρισκόμαστε και προς την μεριά των οικισμών της λαγκαδιάς της Σπίνας, όπου οι νεράϊδες χορεύουν πάνω στον επίπεδο βράχο, μετά το μπάνιο, που απολαμβάνουν στην παγωμένη πηγή, που βρίσκεται κάτω απ΄αυτόν.

 Αλλά ας γυρίσουμε στα Ιστορικά

"ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΛΕΦΤΕΡΙΑΣ", θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει το Αποπηγάδι, γιατί σ' όλους τους Εθνικο-απελευθερωτικούς αγώνες, στα διάσελα, στα ρουμάνια, στις κορφές και στις βουνοσειρές του, δόθηκαν, τιτάνιες μάχες μεταξύ των φημισμένων για την αγριότρητά τους, τουρκοκρητικών του Σελίνου και των χριστιανών.

  Με λίγα λόγια θα έλεγε κάποιος, ότι στο Αποπηγάδι, όπως και σε όλη την Κρήτη, οι τούρκοι έκτιζαν κάστρα και πύργους και οι χριστιανοί για να τους αντικρούσουν, βασισμένοι τις περισσότερες φορές στον κλεφτοπόλεμο, δημιουργούσαν πρόχειρες οχυρώσεις, δηλαδή μετερίζια, βάρδιες και φυλάκια.

 Όμως την βουνοσειρά του Αποπηγαδιού, ακολουθεί και ο βασικότερος Βασιλικός δρόμος του κεντρικού και του δυτικού Σελίνου, με τα Χανιά, που βρίσκεται 200μ δυτικά και κάτω, από την θέση, που βρισκόμαστε. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους, που οι Τούρκοι έχτισαν τον Πύργο του Σταυρού και τον Σταθμό Χωροφυλακής στο Καρακόλι, προκειμένου να ελέγχουν κάθε κίνηση των διερχομένων, αλλά και να εισπράττουν τους φόρους από την διακίνηση των προϊόντων.

   Σε όλη την επαρχία Σελίνου οι τούρκοι διατήρησαν (2) δύο κάστρα και κατά καιρούς (7) επτά πύργους(κουλέδες) και αρκετά φυλάκια σε οχυρές και επίκαιρες θέσεις.

  Από τους πύργους αυτούς, δεν είναι τυχαίο ότι οι (4) τέσσερεις είναι κτισμένοι στην βουνοσειρά του Αποπηγαδιού. Σημαίνουσα θέση από πλευράς στρατιωτικής σκοπιμότητας κατέχει ο Πύργος και η οχυρή θέση του Σταυρού της Καντάνου, η ύπαρξη του οποίου συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια του τούρκικου Διοικητηρίου (Σεράγιο) και κάστρο τηςΚαντάνου.

    Οι κάτοικοι των οικισμών, που είναι κτισμένοι στις πλαγιές του, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή, σε ώρα ανάγκης, ανάλογα με τις κινήσεις του εχθρού, ήξεραν που και με ποιους, θα τρέξουν να κρατήσουν άμυνα.  

 Οι βαρδιάνοι, όταν παρατηρούσαν κάποια ύποπτη κίνηση, ξέτρεχαν σε ένα επίκαιρο σημείο, έριχναν μια τουφεκιά και μετά φώναζαν δυνατά και συνθηματικά, για να ακουστούν. Όπως  π.χ.

- Τούρκοι ...Τούρκοι ...Στο Καρακόλι.

 Το ίδιο έκαναν και αυτοί που έπαιρναν το μαντάτο, για τους παρακάτω και έτσι το μαντάτο έφτανε πολύ γρήγορα στον προορισμό του. Οι καμπανοκρουσίες στην συνέχεια, συγκέντρωναν τους αγωνιστές και τους οπλαρχηγούς και όλοι μαζί, αφού έπαιρναν το όπλο το σπαθί και ό,τι εφόδια μπορούσαν να χωρέσουν στο σακούλι τους, κινούσαν για την μάχη. 

  Η κατακτητική περίοδος της τουρκοκρατίας, απ΄τον Βαρβαρόσα μέχρι τονΔασκαλογιάνη, τον ξεσηκωμό του1821, του 1833 του 1841, του 1856, του 1866, του1878, υποχρέωσαν τους τούρκους σε κάποιες παραχωρήσεις.Το 1858 με το Χάτι Χουμαγιούμ, το 1868 με τον Οργανικό Νόμο, για να καταλήξουν στην Συνθήκη της Χαλέπας το 1878. Όμως το 1889 ο Σουλτάνος Αβδού Χαμίντ, " έκρινε" ότι τα δικαιώματα αυτά ήταν "περίσσια", και εκμεταλλευόμενος τις διαμάχες των Κρητικών, άρχισε με φιρμάνια να τα καταργεί και παράλληλα πυροδοτούσε κάθε είδους διώξεις, καταστροφές, και πυρπολήσεις οικιών κατά των Χριστιανών στις πόλεις και την ύπαιθρο του νησιού.  

 Οι καταπιέσεις των τουρκώ, δημιούργησαν την Μεταπολιτευτική Επανάσταση το 1895, που κατέληξε τελικά σε γενικευμένη επανάσταση.

  Η επαρχία Σελίνου, πατροπαράδοτα επαναστατική, δημιούργησε πολλά προβλήματα στους φημισμένους, για την αγριότητά τους, μουσουλμάνους.

   Οι ψυχωμένοι επαναστάτες, απαντούσαν σε κάθε αγριότητα, μέχρι που υποχρέωσαν, όλους τους μουσουλμάνους να καταφύγουν στα κάστρα της Καντάνου και τηςΠαλαιοχώρας αντίστοιχα και αργότερα στον κουλέ του Σπανιάκου.

     Τον περιορισμό των τούρκων του Σελίνου στην αρχή και τον αποκλεισμό τους στην Κάντανο και την Παλαιοχώρα, στην συνέχεια, συνέβαλε η επάνδρωση από τους επαναστάτες, της βουνοσειράς του Αποπηγαδιού, αλλά και της βουνοσειράς της Βίγλας Παλαιοχώρας , Κοπράνας , Δυο Κοπελιές , Αλυγοί, Μετρερίζια, Αη-Δίκιος.

 Κάθε προσπάθεια των τουρκώ να σπάσουν τις δύο αυτές αμυντικές γραμμές, κατέληξε σε αποτυχία. Αλλά προβληματική ήταν και η μετακίνηση τους εντός της ίδιας της επαρχίας. Αν αναλογιστούμε την μεγάλη σφαγή των τουρκώ στην Σαρακίνα.

Τον Μάη του 1896  οι επαναστάτες είχαν τον απόλυτο έλεγχό στο βόρειου και ανατολικό τμήμα της αμυντικής γραμμής του Αποπηγαδιού. Συγκεκριμένα την βουνοσειρά από τηνΑγριμοκεφάλα  στα Mεσαύλια), μέχρι το Τριόδι του Αποπηγαδιού, που αναπτύσσεται μεταξύ της Σπίνας και των Παλαιών Ρουμάτων,  αποκοκόπτοντας έτσι τελείως την επικοινωνίαν τω τουρκώ της Καντάνου και του Σελίνου με τα Χανιά από την δρόμο αυτό. Επίσης είχαν τον απόλυτο έλεγχο του βασικού δρόμου του κεντρικού Σελίνου από την Κάντανο  - Ανυσαράκι - Βοσκού -Παστελά- Βοσκού- Αη Ζήνα - Καρακόλι - Σέπρωνα, γιατί με τα πρόχειρα οχυρωματικά έργα, που κατασκεύασαν, αλλά και αυτά, που υπήρχαν από παλιότερες επαναστάσεις (μετερίζια, σκοπιές, βίγλες, φυλάκια) σε όλο το μήκος της βουνοσειράς, από το Τριόδι του Αποπηγαδιού, μέχρι το τούρκικο φυλάκιο στο Καρακόλι, για να συνεχίσει πιο νότια μέχρι την ψηλή κορφή του Αποπηγαδιού στο Αη - Ζήνα και την χαμηλότερη (και ορατή από την Κάντανο) κορυφή Ατζιγκάνα και να καταλήξει ακόμη νοτιότερα στα Δίστρατα. 

     Σχεδόν μετά τα Δίστρατα, εκτός του Πύργου του Σταυρού, το υπόλοιπο τμήμα της οροσειρά μέχρι τον Σταυρό, τον Καλιτσουνόλακκο και του Δράκου τον Πόρο, τα Καμίνια, του Μαρούλι τα Χαράκια, το Μπόρο τω Τεμενιώ, του Κοπέλι τα χαράκια, τονΣτραθιανό πόρο, την Στεφανόπετρα και τον Ανεμόμυλο, στις Αθηνιές και μέχρι τονΠύργο του Σπανιάκου άλλαζε χέρια, πότε στους τούρκους και πότε στους επαναστάτες, με τους τελευταίους να είναι επικρατέστεροι. 

   Οι επαναστάτες γνωρίζοντας ότι οι τούρκοι μετά τα εις βάρος τους γεγονότα στο Αποκόρωνα, έπρεπε με κάθε τρόπο να εμποδίσουν την τυχόν ενίσχυση των  ομοεθνών τους, που εδοκιμάζονταν κάτω από την πίεση των επαναστατών, στον Αποκόρωνα και στα Χανιά, από τον τακτικό στρατό, που φύλαγε το κάστρο της Καντάνου, αλλά και από τους Σελινιώτες τούρκους, που ήταν εμπειροπόλεμοι και φημισμένοι, για την αγριότητά τους.

   'Ετσι ο Διοικητής του τούρκικου στρατού στα Χανιά, Χασάν Πασάς, έχοντας υπόψη να γενικεύσει τις σφαγές των Χανιώ, έστειλε διαταγή στον Διοικητή της φρουράς της Καντάνου, να στείλει όπως- όπως ένα λόχο στρατιώτες τούρκους στον Πύργο  της Αγιάς, απ' όπου ισχυρή δύναμη στρατού από τα Χανιά, θα τους παραλάμβανε. Πράγματι αξιωματικός από το κάστρο της Καντάνου με 120 στρατιώτες κινήθηκε προς τα Χανιά, διά μέσου του Αποπηγαδιού, στις 12 του Μαγιού του 1896.

  Τόσοι πολλοί στρατιώτες όμως, δεν ήταν δυνατόν να περάσουν απαρατήρητοι, από την καλά φυλασσόμενη από τους επαναστάτες, γραμμή του Αποπηγαδιού.

  Όταν έφθασαν στο διάσελο μεταξύ της Αγίας Ειρήνης και της Σπίνας, όπου υπάρχει ο Τούρκικος σταθμός " Καρακόλι" , δέχτηκαν τα πυρά κατ΄αρχήν από τους φιλοπόλεμους και γενναίους Αγιερινιώτες,

-   Ιωάννη Παπαγιαννάκη,

-   Ιωάννη Καστανάκη,

-   Δημήτρη Κρομυδάκη,

-   Αντωνη Σηφάκη, και τον

-  Μαυροβουνιώτη Χαλακατεβάκη.

  Οι υπέρτεροι αριθμητικά  τούρκοι καθηλώθηκαν, προς στιγμής στην ασφάλεια του οχυρού  τούρκικου σταθμού και ακινητοποιήθηκαν στην συνέχεια, από τους λίγους αυτούς επαναστάτες. Οι τελευταίοι έστειλαν κήρυκα ζητούντες βοήθεια σε όλο το Ανατολικό Σέλινο.

   Πρώτοι έφθασαν, τα παλληκάρια από την Μονή, Λιβαδά και Κουστογέρακο υπό την Αρχηγία του Κωνστ. Μπασιά, Νικ. Γ. Βαλάκη (Αρχηγού του Ιερού Λόχου των Σελινιωτών), και Βαρδή Τσουρή. Παράλληλα έφθασαν και αγωνιστές από την Αγία Ειρήνη , τον Λάκκο Σγουράφο , την περιοχή Καμπανού, με τον Παπαμιχελάκη, αλλά και επαναστάτες από ταΠαλιά Ρούματα, και Σέμπρωνα και φυσικά από τους βοσκούς της περιοχής τουΑποπηγαδιού, που ειδοποιήθηκαν άλλωστε, από τους πυροβολισμούς.

 Οι προστρέξαντες Σελινιώτες και όχι μόνο, στον χώρο της συμπλοκής, αφού ενίσχυσαν και ανακούφισαν τους επαναστάτες από την πολύωρη μάχη και αφού έκτισαν πρόχειρα μετερίζια νότια και κοντά στο Καρακόλι, δεν άφησαν κανένα περιθώριο στους τούρκους να επιστρέψουν στην Κάντανο, αλλά και να αποτρέψουν τυχόν ενίσχυσή τους, τόσο από την στρατιωτική δύναμη,  που υπήρχε στον Τούρκικο πύργο στου Σταυρού, όσο και από τον πολυάριθμο στρατό, που, είχε στρατωνιστεί στο κάστρο της Καντάνου.

 Παράλληλα από την βόρεια πλευρά του Καρακολιού οι γεναίοι ΠαλιοΡουματσίτεςαγωνιστές μαζί με τους Σεμπρωνιώτες ταμπουρώθηκαν γύρω από την βασιλική στράτα, αποκλείοντας κάθε ενίσχυσή τους από τα Χανιά. Η περιοχή του Αγίου Ιωάννη και κυρίως η πλησίον ευρισκομένη σ΄αυτόν,  Γητεμένη βρύση, ήταν το σημείο εξορμήσεώς τους.

 Οι τούρκοι κάτω από την πίεση των επαναστατών και αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο, που διέτρεχαν, κατάφεραν και αυτοί  να στήσουν αμυντικά πρόχειρα μετερίζια στην γύρω περιοχή του αποκλεισμού τους και να τα επανδρώσουν.

   Τα μεγάλα βράχια, αλλά και το πετρώδες του εδάφους τους βοήθησε, για να πραγματοποιήσουν τον σκοπό τους αυτό.

  Το βράδυ της 12ης προς 13η του Μαγιού, οι αντιμαχόμενοι ξενύχτισαν αμετακίνητοι από τις θέσεις τους.

  Παράλληλα στην γύρω, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του Αποπηγαδιού, ήλθαν εκατοντάδες επαναστάτες.

 Το πρωΐ της 13ης ξεκίνησε από την Κάντανο τουρκικός στρατός με 500 στρατιώτες και 300 τουρκοκρήτες Σελινιώτες με κατεύθυνση το Αποπηγάδι.

    Σκοπός τους ήταν να διασπάσουν την αμυντική γραμμή των επαναστατών και να απεγκλωβίσουν τους 120 στρατιώτες του Καρακολιού. Οι τούρκοι με σημαίες, με φωνές και αλαλαγμούς, με σαλπίγματα και τύμπανα, σκόπευαν, αφού κάνουν την παρουσία τους αισθητή στην περιοχή, να εμψυχώσουν τους πολιορκημένους και να τους παρακινήσουν να εξορμήσουν εναντίον των επαναστατών.

    Όταν όμως έφθασαν κάτω από την κορυφής Άη Ζήνα, όπου διέρχεται ο βασιλικός δρόμος προς Χανιά και φυσικά προς το Καρακόλι, δέχτηκαν τα πυρά των επαναστατών.

      Οι εγκλωβισμένοι του Καρακολιού, ενθαρρυθέντες και από την παρουσία, αλλά και τα κελεύσματα των άλλων ομοεθνών τους, πραγματοποίησαν δύο εφόδους. Τα συγχρονισμένα και ομαδικά πυρά τω τουρκώ, δεν λύγισαν τις θέσεις των επαναστατών. Μάλιστα, στην δεύτερη και τελευταία έφοδο,  φονεύθηκε ο επικεφαλής αξιωματικός τους.

   Ακέφαλοι καθώς έμειναν, επέστρεψαν, χωρίς να πετύχουν τον σκοπό τους, στο Καρακόλι.

  Στο νοτιότερο μέτωπο στον Αη Ζήνα, οι πολυάριθμοι τούρκοι, πραγματοποιούσαν συνέχεια επιθέσεις, όπου όμως αποκρούονταν από τους επαναστάτες.  Όσο πλησίαζε το  βράδυ, οι τούρκοι γινόταν όλο και πιο επιθετικοί, αντιλαμβανόμενοι ότι οι επαναστάτες, πυροβολούσαν με πολύ φειδώ λόγω ελλείψεως φυσεκιών.

   Ηρωϊκή μορφή των δύσκολων στιγμών αυτών, ήταν μεταξύ των άλλων, ο οπλαρχηγόςΚωντ. Μπασιάς, ο οποίος, (όπως αναφέρει στα απομνημονεύματά του), αφού μοίρασε ό,τι φυσέκια του είχαν απομείνει από παλιότερες επαναστάσεις στους αγωνιστές, ξέτρεχε από μετερίζι σε μετερίζι, με κίνδυνο της ζωής του, εμψυχώνοντας τους.  

  Ολόκληρη την ημέρα της 13ης, τόσο οι πολιορκούμενοι όσο και επιτιθέμενοι μάχονταν και στις δύο πολεμικές εστίες (στο Καρακόλι και τον Αη Ζήνα).

  Οι επαναστάτες με τα λίγα φυσέκια, που τους έμειναν, έπρεπε οι λιγοστές μπάλες, που έφευγαν από τα όπλα τους, να είναι εύστοχες. 

 Οι τούρκοι στο μέτωπο του Αη Ζήνα, όσο περνούσε η ημέρα γινόταν επιθετικότεροι. Παρά την επάρκεια εφοδίων, αλλά και τα σύγχρονα όπλα, που διέθεταν (τύπου Μαρτίνι), όχι μόνο αποκρούστηκαν σε κάθε τους επίθεση, αλλά οι επαναστάτες καταπυροβολούντες μια ομάδα απ΄αυτούς, τους υποχρέωσαν να τραπούν σε άτακτη φυγή, προς την Κάντανο.

    Κατά την καταδίωξη, που ακολούθησε, έδειξαν απαράμιλλη γεναιότητα οι:

- Στυλιανός Νταουντάκης,

- Εμ. Σηφάκης,

- Εμ. Παπαδοσταυρουλάκης,

-  Ιωσήφ Κουντουράκης,

- Π. Μπασιας,

- Γεώργιος Βαλάκης,

-  Φραγκιός Σαρτζετάκης κ.α.

       Οι καταδιωκώμενοι, προκειμένου να γλυτώσουν τα χειρότερα, ούτε νερό δεν πρόφταξαν να πιούν από την πηγή του μυτάτου στου Βοσκού, ούτε από το μυτάτο στου Παστελά, αλλά ξαπόστασαν, για λίγο, στα Πυργο-Τουρκόσπιτα του Ανισαρακιού.

     Μέχρι το Ανισαράκι (βόρεια και 1Κμ από την Καντάνου), διήρκεσε αυτή η καταδίωξη. Μάλιστα όταν οι καταδιωκόμενοι μπήκαν στο κάστρο της Καντάνου στην συνέχεια και μετέφεραν τα θλιβερά γεγονότα της μάχης, έφθαναν μέχρι τα αυτιά των επαναστατών τα ακούσματα, από τους κοπετούς και τα κλάματα των γυναικών και των οικείων των θυμάτων.

     Το βράδυ της 13ης του Μάη διανυκτέρευσαν οι αντιμαχόμενοι αμετακίνητοι από τις θέσεις τους και στις δύο πολεμικές εστίες, στον Αη- Ζήνα και στο Καρακόλι.

      Με το ξημέρωμα της 14ης οι τούρκοι με πολυάριθμο στρατό από την Κάντανο, ενισχυμένοι και από την φρουρά του Πύργου του Σταυρού, έφθασαν στην περιοχή. Τα λίγα φυσέκια, που είχαν απομείνει στους επαναστάτες, δεν τους επέτρεψαν να αντιμετωπίσουν την ενισχυμένη και πολυάριθμη τουρκική δύναμη.

 Μετά από σύσκεψη των οπλαρχηγών, οι επαναστάτες αποσύρθηκαν από την περιοχή, επιτρέποντας στους τούρκους και τουρκοκρήτες να επιτρέψουν στην Κάντανο χωρίς να πετύχουν, για μια ακόμη φορά να διασπάσουν την γραμμή του Αποπηγαδιού.

    Οι Τούρκοι άφησαν στο Αποπηγάδι, εκτός από τon Αξιωματικό στο Καρακόλι εξηνταέξι (66) νεκρούς, του τακτικού στρατού μαζί με τους Τουρκοκρητικούς. Και το σπουδαιότερο, απέτυχε η ενίσχυση των στρατευμάτων του Χασάν Πασά στα Χανιά, ο οποίος είχε επιδοθεί ήδη σε πυρπολήσεις και φόνους σε βάρος των Χριστιανών. 

 Απο τους επαναστάτες φονεύθηκαν οι:

-  Αντώνιος Σηφάκης,

-  Μιχαήλ Κοκολάκης ή Κλαπατσάκης και

-  Ιερώνυμος Γναφάκης, και επληγώθησαν, χωρίς να κινδυνεύει η ζωή τους, ο Δημήτριος Ι. Κρομυδάκης, ο Ιάκωβος « Κουμής» Κορκίδης, ο Φιωτοδημητράκης Γιώργης κ.α.

    Κατά την μάχη του Αποπηγαδιού, εάν οι εκατοντάδες των επαναστατών είχαν επάρκεια φυσεκιών, οι τούρκοι θα πάθαιναν κυριολεκτικά πανωλεθρία.

   Πήραν όμως ένα μάθημα, ότι κάθε έξοδος των εγκλωβισμένων τούρκων του Σελίνου, από και προς τα Χανιά, θα ήταν μάταιη. Αυτό επιβεβαιώθηκε όταν οι τούρκοι στην προσπάθειά τους να επικοινωνίσουν με τους αποκλεισμέμους ομοεθνείς τους στο Σέλινο, κατατροπώθηκαν ένα μήνα μετά στο Δρομόνερο, αλλά και με την κατάληψη του πύργου των Βουκολιών οκτώ μήνες μετά.

     Η καλά φυλασσόμενη αμυντική γραμμή του Αποπηγαδιού, διατηρήθηκε ισχυρή και μετά την άφιξη του Απελευθερωτικού Ελληνικού Στρατού υπό τον Συνταγματάρχη Βάσσο 8 μήνες αργότερα. Η συμβολή των τριών(3) πυροβόλων, του Ελληνικού Στρατού στην κατάληψη του πύργου του Σταυρού ήταν αποφασιστική.

  Αποφασιστική θα ήταν και η κατάληψη της Καντάνου στην συνέχεια, όμως η υπερπροσπάθεια των Μεγάλων Δυνάμεων και κυρίως του φιλότουρκου Προξένου της Αγγλίας, Μπιλιώτ, μετά και από την σύμφωνη γνώμη του συνταγματάρχη Βάσσου και των αρχηγών των επαναστατών, κατέληξε σε συμφωνία παράδοσης του κάστρου της Καντάνου.

  Η συμβολή του μουσουλμάνου Επάρχου του Σελίνου Χουσεΐν Γενιτσαράκη, ήταν καθοριστική, γιατί ο μετέπειτα Δήμαρχος τω Χανιώ και Σύμβουλος(Υπουργός) τηςΚρητικής Πολιτείας, έχαιρε της εμπιστοσύνης, όσο και να ακούγεται παράξενο, τόσο από τους Μουσουλμάνους, όσο και από τους επαναστάτες. Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των αντιμαχομένων στα Μπεϊλίτικα του Κακοδικιού και στο σπίτι του Παπά Λουπάση, τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή.

  Οι τούρκοι στρατιώτες και οι τουρκοκρητικοί υπό την προστασία των 500 ναυτών από τα πλοία, των Προστάτιδων Δυνάμεων, που είχαν ναυλοχήσει, για τον σκοπό αυτό στην Παλαιοχώρα, παρέλαβαν από την Κάντανο τους 2500 και κατ΄άλλους 3500 τούρκους και τουρκοκρητικούς με τις οικογένειές τους και αφού τους επιβίβασαν στα πλοία, αναχώρησαν για τα Χανιά.

   Η αναχώρση των Τούρκων και των τουρκοκρητικών από την Παλαιοχώρα, σήμανε και το τέλος της τούρκικης κατοχής του Σελίνου, το χρονόμετρο της οποίας αριθμούσε 244 χρόνια.

 Μετά την ύψωση της Ελληνικής σημαίας και των σημαιών των επαναστατών στα κάστρα του Βάμου, των Βουκολιών, του Δρομονέρου και στις κορφές του Αποπηγαδιού, στονΠύργο του Σταυρού στο κάστρο της Καντάνου, ήλθε και η σειρά του κάστρου τηςΠαλαιοχώρας.

  Το μεσημέρι της 1ης του Μάρτη του 1897, και πριν απομακρυνθούν τα πλοία των Προστάτιδων Δυνάμεων, οι επαναστάτες ύψωσαν την σημαία του Αρχηγείου του Ανατολικού Σελίνου στην Φορτέτζα της Παλιόχρας και στον ίδιο ιστό, όπου πριν από λίγο κυμάτιζε η Τούρκικη.

 Με την εγκαθίδρυση της Κρητικής Πολιτείας, σε όλο το Σέλινο, οργανώθηκαν εκδηλώσεις για την λεφτεριά του τόπου.

  Η σπουδαιότερη εκδήλωση " ΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" όπως τα ονόμασαν, οργανώθηκε στα ερείπια του κατεστραμμένου τούρκικου πύργο στην Κεφάλα του Ροδοβανιού ( στην αρχαία Έλυρο), με πρωτοστάτη τον Δημοδιδάσακλο Χατχημιχελάκη Μιχ.   Η φορτισμένη Εθνικά εκδήλωση συγκίνησε μέχρι δακρύων τους παρευρισκομένους, ακούγοντας τους εκφωνηθέντες  πατριωτικούς λόγους και βλέποντας παρατεταγμένα τα διάτρητα από σφαίρες, μπαϊράκια των οπλαρχηγών, που τους συνόδευαν μέχρι πρότινος, στα γιουρούσια κατά των εχθρών.

    Ακολούθησαν τα χρόνια της Κρητικής πολιτείας. Με πρώτο έπαρχο τον οπλαρχηγόΧατζάκη από το Ηράκλειο και την οργάνωση των τριών Δήμων του Σελίνου,  Πελεκάνου,Καντάνου και Καμπανού με τους πρώτους δημάρχους, Βλοντάκη, Βιτσιλάκη καιΣαρτζετάκη Φραγκιό αντίστοιχα.   

  Η άφιξη του Πρίγκιπα, η επανάσταση του Θερίσσου, αλλά και η πολυπόθητη Ένωση της Κρήτης, ήταν τον τέλος μιας έθνικής περιπέτειας. Το Αποπηγάδι στέκει βουβό και μας περιμένει να το τιμήσουμε, αυτό προσπαθούμε να κάνουμε σήμερα.

 Σε κάθε κορφή του υπάρχει και μια βίγλα, σε κάθε διάσελο και ένα φυλάκιο και σε κάθε βήμα δυο πέτρες η μια πάνω στην άλλη, δηλαδή ένα πρόχειρο αντικούμπιο του όπλου του επαναστάτη, άλλων εποχών.

  Τα μετρίζια που είναι ποτισμένα με ελληνικό αίμα, σήμερα μένουν βουβά. Η πολιτεία δεν θέλει να αναδείξει τις θέσεις αυτές. Εμείς όμως, όσο και να μην ακούγεται καλά, πρέπει να δώσουμε μια επανάσταση, μοναδικό αντικείμενο της οποίας, θα είναι, η αναγνώριση των παλιότερων. Οι κορφές και τα διάσελα αντί να παζαρεύονται, για τυχόν ενεργειακές χρήσεις στα πλαίσια των γενικών ενεργειακών ξεπουλημάτων, πρέπει να αναδειχτούν ιστορικά.

   Τα τοπωνύμια, που αναδίδουν μέχρι σε εμάς ιστορικές θύμησες όπως του Μπασιά η βάρδια, του Κριάρη η Βάρδια του Κορκίδη η κόρδα , η βάρδια τω Φιώτηδω, πρέπει να τα διατηρήσουμε και να τα αναδείξουμε. Πρέπει να μην επιτρέψουμε να μετονομαστούν από ιστορικά που είναι σήμερα, σε ενεργειακά, όπως η κορφή της ΤΕΡΝΑ, το διάσελο του Αλαφούζου και το πάρκο του Μπόμπολα.

  Πρέπει να επιμείνουμε στο Εθνικό μας ύμνο, αλλά και στον αποξεχασμένο  Ύμνο της Κρήτης, οι στίχοι του οποίου γράφτηκαν στον αχό της μάχης, από τον Γεώργιο Παράσχοκαι μελοποιήθηκε από τον Μουσικό Καίσαρη το 1859 και αποτέλεσε ανεπίσημα τον Εθνικό Ύμνο της Κρητικής Πολιτείας:

 " Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη

  τα βαριά της τα σίδερα σπά..."

 για να συνεχίσει πιο κάτω...........

"  Απ΄εδώ Σελινιώτες Λακιώτες

απ΄εκεί στην φωθιά οι Σφακιανοί......" 

 αλλά και το ριζίτικο τραγούδι, που αναφέρεται στις μάχες του Αποπηγαδιού:

" Χριστέ και νάσπουν τη φλακή, να πήδουνα το κάστρο

να πάρω δίπλα τα βουνά να βγώ στ΄Αποπηγάδι

να ΄δώ πως κάνουν πόλεμο οι γι΄ άντρες του Σελίνου.

 Μονιώτες και Λιβαδιανοί και Κουσταγερακιώτες,

στσι τούρκους εγιουργιάρανε και τσ΄ αποκυνηγούνε."

Η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και ο πόθος για λεφτεριά των Κρητικών, δεν γράφτηκε μόνο στις σημαίες και τα μπαϊράκια των αρχηγών τους, είχε γραφτεί βαθιά μεσ΄την ψυχή τους.

Ένα τετράστιχο από τον λαϊκό μαντιναδολόγο Γιώργη Βουράκη, τα λέει όλα:

"Ποτέ ελεύθερη ψυχή σκλάβ’  αλλουνού δεν κάνει,

για λεφτερι’  αγωνίζεται μέχρι, που ν’  αποθάνει."

Τιμή στους νεκρούς, στους αγωνιστές και στους ήρωες, που πολέμησαν και αγωνίστηκαν, για την λεφτεριά του τόπου μας.

ΣΗΜ:

 1. Το κείμενο αυτό διαβάστηκε μετά τον εσπερινό στο Πανηγύρι του Αη-

     Ζήνα(21-6-2013).

 2. Η Απόσταση της κορυφής Αη-Ζήνα και του διάσελου στο Καρακόλι είναι

    1Κμ.

  3. Τριόδι: Είναι το κοινό σημείο της κορφής του Αποπηγαδιού που ονομάζεται και Βίγλα. Στο σημείο συναντούνται και τρεις δρόμοι(τριόδι).

                             Ευτ. Κορκίδης Άη-Ζήνας Αποπηγαδιού  21-6- 2013

Το συνέδριο για τον 16ο αιώνα στην Βενετοκρατούμενη Κρήτη

Εγινε στο Χωριό Κουστογέρακο μία από τις συνεδρίες του Συνεδρίου για για τον 16ο αιώνα στην Βενετοκρατούμενη Κρήτη. Στην συνεδρία αυτή της 5-9-2015 έγινε και χαιρετισμός από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου.
Λεπτομέρειες στην εφημερίδα "ΤΑ ΣΕΛΙΝΙΩΤΙΚΑ ΝΈΑ "

Ομιλία στην Αχλάδα Σελίνου με θέμα "Ο Καλογερογιάννης"

Του Ευτύχη Κορκίδη

ΚΑΛΟΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΣΑΜΑΡΙΑΝΟΣ "ΧΑΪΝΗΣ" ΚΑΙ ΤΟ ΣΕΛΙΝΟ

Λίγο πριν το τέλος της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, οι κατακτητές, όλο και περισσότερο γινόταν αδυσώπητοι, κατά του υπόδουλου Κρητικού στοιχείου. Διαισθανόμενοι την Τουρκική απειλή, έγιναν ανήσυχοι και καταπιεστικοί, προκειμένου, να προετοιμάσουν κάπως την άμυνά του νησιού σε περίπτωση εισβολής.

 Η αγανάκτηση των υπόδουλων Κρητικών, κατά των κατακτητών, έφθασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε αγανακτισμένοι έλεγαν:

" Καλιά του Τούρκου το φέσι, παρά του πάπα η τιάρα  "

  Όσο όμως και να προσπάθησαν να αποτρέψουν μια τέτοια εισβολή, δεν τα κατάφεραν. Οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν έξω από τα Χανιά. και κατέλαβαν την πόλη στην συνέχεια, μέσα σε λίγους μήνες (τον Αύγουστο του 1645).

  Λίγα χρόνια αργότερα το 1653, αφού κατάλαβαν την Σούδα και το Ρέθυμνο, κατάλαβαν το κάστρο Σέλινο, στην Παλαιόχωρα, σηματοδοτώντας έτσι και την τουρκο - επικράτηση, της σημερινής Επαρχίας μας.

   Οι τούρκοι προκειμένου να εμπεδώσουν την νέα τους κατάκτηση δέχτηκαν να εντάξουν στο κατακτητικό δυναμικό τους, σχεδόν όλους τους επιφανείς και μεγαλοτσιφλικάδες Ενετούς. Οι τελευταίοι, προκειμένου να διατηρήσουν τις περιουσίες τους, αφού αλλαξοπίστησαν, έγιναν πιο σκληροί απέναντι στους υπόδουλους Κρητικούς, αποδεικνύοντας έτσι στο νέο τους κανακάρη, τον Σουλτάνο, ότι του είναι πιστοί και υπάκουοι. Μάλιστα, όταν ήταν Ενετοί, εξορμούσαν με την συνοδεία τους και επιθεωρούσαν τις περιουσίες τους, ενώ μετά σαν Αγάδες, εξορμούσαν και καταπίεζαν με τον χειρότερο δυνατό τρόπο τους ίδιους υπηκόους.

 Στο Σέλινο, μετέτρεψαν δυο εκκλησίες  σε Τζαμιά. Η μία ήταν στο Χασί του Πελεκάνου και η άλλη ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου στην Κάντανο. Επιχείρησαν να μετατρέψουν ακόμα μία στον Καμπανό, όμως, όσο και να το προσπάθησαν, δεν τα κατάφεραν.

Οι τούρκοι όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Καταπίεζαν τους Χριστιανούς του Σελίνου, σε τέτοιο βαθμό, ώστε υποχρέωναν ολόκληρα χωριά, να αλλαξοπιστήσουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των οικισμών Τζαγκαριάκου, οι κάτοικοι του οποίου, αλλαξοπίστησαν μαζί και με τον παπά.

  Σαν να μην έφταναν όμως όλα αυτά, μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Δασκαλογιάννη, ο Γιανιτσαρισμός στην Κρήτη αλλά ιδιαίτερα στο Σέλινο, έφτασε στο κατακόρυφό του. Δολοφονίες, εξευτελισμοί, υπέρογκες φορολογικές αξιώσεις, ατιμώσεις, αρπαγές γυναικών, ήταν μόνο, μερικές από τις ασυδοσίες των Γιανιτσαραγάδων.  Η ανεξέλεγκτες όμως πράξεις των, είχαν φτάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε ούτε και αυτός ο Σουλτάνος δεν μπορούσε να τους ελέγξει. Εξ αιτίας τους κόντεψε να αφανιστεί όλο το εργατικό και παραγωγικό στοιχείο του νησιού, γι΄ αυτό και έστειλε τον Χατζή Οσμάν Πασά και τους αφάνισε.

  Στο Σέλινο η περίοδος του Γιανιτσαρισμού, και από την επανάσταση του Δασκαλογιάννη μέχρι το μεγάλο ξεσηκωμό του 1821, καταγράφεται ως η πιο απάνθρωπη, σε όλη την Κρήτη.

  Οι Σελινιώτες τούρκοι την εποχή αυτή, αλλά και την υπόλοιπη τουρκοκρατία, ήταν οι αγριότεροι του Νησιού.

Οι Βεργέρηδες στ΄Απανηχώρι, οι Τζιναλήδες οι Ανεταγάδες, στον Καμπανό οι Τρόδηδες, οι Τσούδηδες και Τιμπάδιδες στην Σκάφη οι Ντελαλήδες και Αλτζερίνηδες, στο Αργαστήρι οι Τζελέκηδες οι Τζιτζαράπηδες, οι Καούρηδες του Αζωγυρέ, οι Τζεβρέμηδες και οι Τουρλουμούδες από Κάντανο, οι Τζιναλήδες  από Κακοδίκι, οι Τσούνοι από τον Καμπανό, οι Βεντούρηδες στην Μονή, είναι μερικοί από τα ανθρωπόμορφα αυτά τέρατα, οι δράσεις των οποίων, δεν είχαν προηγούμενο.

    Εκτός όμως από τον τιμωρό και εξολοθρευτή των Γιανιτσάρων, Χατζή Οσμάν, στο Σέλινο υπήρχαν και έδρασαν εναντίον αρκετοί χριστιανοί.

 Γνωστές είναι οι δράσεις κατά της ασύδοτης οικογένειας των Βεργέρηδων του Απανηχωριού και της Αγίας Ειρήνης, όπου, για τον ίδιο λόγο ο ΘοδωροΜανώλης, ο Γιώργιακας και ο Χαλακατέβας, σκότωσαν και από ένα μέλος της οικογένειας αυτής, αντιδρώντας έτσι στις παράλογες αξιώσεις τους, προκειμένου να συνδιασκεδάσουν με τις γυναίκες τους. Αλλά και άλλοι σκότωσαν μέλη της θηριώδους αυτής οικογένειας, που δεν είναι ευρέως γνωστά, όπως ένας ο Μπασιάς και ένας Κορκίδης.

        Παρόμοιες ασυδοσίες καταγράφονται και σε όλη την υπόλοιπη επαρχία Σελίνου και όχι μόνο, αλλά και σε όλη την Κρήτη.

   Για τις ασυδοσίες όμως των Σελινιωτών Γενίτσαρων, δεν άφησε ασυγκίνητους και αρκετούς κρητικούς από γειτονικές επαρχίες.

  Ιστορικό παράδειγμα αποτελεί ο φόνος ενός ακόμη Βέργερη, του Απανηχωριού, από ένα παλληκάρι από την Σαμαριά, τον Καλογεράκη Ιωάννη, κοινώς Καλογερογιάννη. 

     Το Χαϊνοχώρι αυτό των Σφακιώ, η Σαμαριά, ήταν δυσπρόσιτο, γιατί ήταν βαθειά χωμένο στην καρδιά του ομώνυμου φαραγγιού. Κανείς από τους τούρκους δεν τόλμησε να το πατήσει και να παραμείνει για πολύ σε αυτό. Απ΄ όπου όμως και να μύριζε μπαρούτι κοντά στην περιοχή τους, οι Σαμαριανοί άριστοι πολεμάρχοι, γοργοπόδαροι και επιδέξιοι στα κακοτραχαλοπερπατήματα τους, έδιδαν το παρόν και προστάτευαν τους δοκιμαζόμενους και σκληρά καταπιεζόμενους συντοπίτες τους και συνεπαρχιώτες τους, γιατί μην ξεχνάμε ότι τα όρια του Νομού και αργότερα της επαρχίας Σφακίων, έφθαναν μέχρι το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης και τον ποταμό, που εκβάλλει στην Σούγια.

  Οι τούρκοι από την μεριά τους όσες φορές κι΄αν επιχείρησαν να προσβάλλουν τους Σαμαριανούς, γύριζαν πίσω πάντα λιγότεροι και με βαριές υλικές ζημιές.  

   Ο Καλογερογιάννης λοιπόν, γόνος της δραστήριας παλληκαρο-οικογένειες του, δεν ανεχόταν να ποδοπατούν και να εξευτελίζουν τους γείτονές, τους φίλους και αδελφωχτούς Σελινιώτες. Μαζί με άλλα μέλη της οικογένειάς του και χωριανών του, δημιουργούσαν συνεχείς προστριβές με τα ανθρωπόμορφα τέρατα, της οικογένειας Βέργερη του Απανηχωριού και της Αγίας Ειρήνης. Γιανίτσαροι από την φύση τους οι άλλοτε, Ενετοί άρχοντες, που αλλαξοπίστησαν, καταδυνάστευαν τον ντόπιο χριστιανικό πληθυσμό, της περιοχής του Λάκου Σγουράφου και των οικισμών της Αγίας Ειρήνης, που ξεπερνούσαν τις περισσότερες φορές κάθε μορφή ανθρώπινης υπόστασης.

 Έστειλε λοιπόν αυτό το Σαμαριανό παλληκάρι, μήνυμα στον Γιανίτσαρο της οικογένειας Βέργερη, και τον προέτρεπε να σταματήσει τα αίσχη, που διέπραττε κατά των χριστιανών της περιοχής. Ο Βέργερης αυτή την πρόσκληση την θεώρησε μεγάλη προσβολή, ένας γκιαούρης, να τον προκαλεί και να τον προτρέπει έτσι. Προσποιήθηκε ότι δεν ενοχλήθηκε από την πρόκληση αυτή και με σκοπό να σκοτώσει τον Καλογερογιάννη, τον προσκάλεσε στο πυργόσπιτό του, τάχατες - τάχατες, να τον φιλοξενήσει και να τα συζητήσουνε. 

                         Έλα Γιάννη Καλόγερε, κάτω εις το κονάκι

                         να σφάξωμε ένα μαρτί, να κάμουμε ζεφτάκι.

 Εμήνυσε ο Βέργερης του Σαμαριανού.

   Κατ΄ άλλους, που είναι ίσως και η πιο επικρατέστερη άποψη, του έστειλε μια μπάλα. Δείγμα ότι θα το σκότωνε, όπου και όταν θα τον συναντούσε. Ο Καλογερογιάννης αδούλωτος καθώς ήταν, αλλά και παράτολμος, έφυγε να συναντήσει τον Γενίτσαρο. Δεν πήγε από το Ξυλόσκαλο, που το παραφύλαγαν οι τούρκοι , αλλά από την Αγιά Ρουμέλη. Μπήκε στην Τρυπητή και το Βουκιλάσι και ήλθε στα Σελινιώτικα.

  Μόλις ο Βέργερης έμαθε την παρουσία του στην περιοχή, βγήκε από το πυργόσπιτό του μαινόμενος και οργισμένος. Δεν περίμενε την παρουσία του Σφακιανού στην περιοχή του και τάβαλε, κατά που τόχε συνήθειο, με τους χριστιανούς της περιοχής του Λάκκου Σγουράφου, ευρισκόμενος σε κραιπάλη από το κρασί, που είχε καταναλώσει.

   Συνάντησε τον Καλογερογιάννη σε δασώδη και ξέμακρη περιοχή. Πιάστηκαν στα χέρια, αφού προηγουμένως προηγήθηκε έντονη λογομαχία με βρισιές και κατάρες αναμεταξύ τους. Ο γιανίτσαρος έβγαλε την πιστόλα του και σαν άριστος μαχητής και σκοπευτής, που ήταν, πέτυχε τον Καλογερογιάννη  στον μηρό. Αλλά και ο Καλ. αντάξιός του, ανταπέδωσε και αυτός με τον ίδιο τρόπο και τραυμάτισε τον Βεργ.

  Όρμησε αμέσως, κατά πάνω του με το μαχαίρι και τον αποτέλειωσε με απανωτές και θανατηφόρες μαχαιριές, πριν καλά καλά αντιδράσει ο αλλόπιστος.  

  Η είδηση, για τον άθλο του Καλογ ξεσήκωσε τους γενίτσαρους του Σελίνου και των Χανίων. Κατά που το συνήθιζαν, έπρεπε οπωσδήποτε να εκδικηθούν για τον θάνατο του Βέργερη, σκοτώνοντας τον ίδιο ή τους συγγενείς του ή και να καταστρέψουν ολόκληρη την Σαμαριά.

  Παραφύλαγαν την είσοδο του Σαμαριανού Φαραγγιού, αλλά δεν τολμούσαν, όμως να την παραβιάσουν, γιατί γνώριζαν, τι τους περίμενε. Αναζητούσαν τον Καλογερογιάννη παντού. Αυτός τραυματισμένος καθώς ήταν, με πολύ δυσκολία μπορούσε να κινείται στην κακοτράχαλη περιοχή. Έτσι τραυματισμένο τον ανακάλυψαν οι διώκτες του, εδώ στην περιοχή της Αχλάδας. Τον περικύκλωσαν και αφού τον εγκλώβισαν ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά, άδειασαν τα όπλα τους στο τραυματισμένο σώμα του. Και άψυχο το σώμα του παλληκαριού, προκαλούσε δέος στους εκτελεστές του, οι οποίοι συνέχιζαν να το πυροβολούν, ασταμάτητα μέχρι που πλησίασαν το πτώμα του, φοβούμενοι, μήπως σηκωθεί και ανταποδώσει στα θανατηφόρα πυρά τους.

  Ο ηρωϊκός θάνατος του Καλογερογιάννη, δεν είναι ο μόνος, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Σε όλη την Κρήτη, πατριώτες σαν αυτόν, ήταν αμείλικτοι τιμωροί των ανθρωπόμορφων αυτών τεράτων. Η κακοδιοίκηση των κατακτητών, η αβάστακτη φορολογία, έφερε τον ντόπιο και υπόδουλο πληθυσμό της Κρήτης σε απελπιστική κατάσταση. Την παραγωγική γη της Κρήτης την κατείχαν, όπως είναι γνωστό, οι τούρκοι αγάδες, οι χριστιανοί ήταν αναγκασμένοι να συντηρούνται από την ορεινή κτηνοτροφία και την καταπονημένη γεωργία, εάν ήθελαν να ζουν ελεύθεροι. Οι υπόλοιποι δούλευαν σκλάβοι στις περιουσίες των Αγάδων, για ένα ξεροκόμματο. Οι πιο θαρραλέοι όμως κατέβαιναν στα τσιφλίκια των αγάδων και έκλεβαν ό,τι έβρισκαν. Η κλοπή την περίοδο αυτή ήταν ίδιον και συνώνυμο της παλληκαριάς .  

    Έτσι, από την μία η πείνα και η εξαθλίωση, των χριστιανών και από την άλλη η αβάστακτη καταπίεση, πότιζαν σιγά σιγά την ιδέα, για ένα νέο ξεσηκωμό. Ένα ξεσηκωμό, που άργησε κάπως στην Κρήτη, λόγω της μεγάλης καταπίεσης του πληθυσμού, αλλά όταν ήλθε, απέδωσε καρπούς λευτεριάς. Οι καρποί όμως αυτοί άργησαν να ωριμάσουν, γιατί η Κρήτη εξαιρέθηκε από τον το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1831, όπου ελευθερώθηκε και επίσημα η υπόλοιπη Ελλάδα. Για την Κρήτη, ήταν μακρύς και αιματηρός ακόμη ο δρόμος της λευτεριάς.       

Από την επίσκεψη στην ιστορική περιοχή της Αχλάδας πάνω από το Κουστογέρακο

του Λουκά Μπασιά

Στις 25 και 26 Ιουλίου 2015 πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη στην ιστορική περιοχή της Αχλάδας, που βρίσκεται στη Σελινιώτικη Μαδάρα, πάνω από το Κουστογέρακο, για την οποία είχαμε κάνει σχετικές ανακοινώσεις.

Η διοργάνωση της επίσκεψης έγινε από το Σύλλογο Επιστημόνων Σελίνου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο των απανταχού Ανατολικοσελινιωτών το «Ψηλάφι», τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κουστογεράκου και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σούγιας και τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Καντάνου – Σελίνου.

Κατά την πεζοπορία που κάναμε, από την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, που βρίσκεται πάνω από το Κουστογέρακο,  μέχρι την τοποθεσία «Αχλάδα»,  θαυμάσαμε το απαράμιλλου κάλλους δάσος που υπάρχει στην περιοχή.

Τεράστια πεύκα, κυπαρίσσια, πρίνοι και ασφένταμοι αποτελούν αυτό το  καταπληκτικό δάσος. Ένα δάσος που ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στα χωριά μας,  ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη και την ομορφιά του. Εκτός όμως από το δάσος που θαυμάσαμε κατά την μετάβαση μας, σε όλη την ευρύτερη περιοχή της Αχλάδας υπάρχουν και πολλοί  άλλοι αξιόλογοι γεωλογικοί σχηματισμοί, όπως φαράγγια, σπηλιές κτλ, που αξίζουν τον κόπο να τους επισκεφτεί  κανείς και να τους θαυμάσει.

Δεν ήταν όμως μόνο η ευκαιρία  που είχαμε να απολαύσουμε την καταπληκτική ομορφιά του τοπίου. Δόθηκε η δυνατότητα στον επισκέπτη  να πληροφορηθεί και για την σημαντική ιστορία της Αχλάδας καθώς και των γειτονικών της περιοχών , δηλαδή το  Ψηλάφι, το Γκίγκιλο, το Φαράγγι της Τρυπητής, την Ακονιζιά, το Ανιδοσέλλι, τον Κορδιάρη, την Τούμπα κτλ. Γιατί  εκεί  έλαβαν χώρα σημαντικά ιστορικά γεγονότα τόσο κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, όσο και κατά τη Γερμανική κατοχή 1941 -1945.

Στην τοποθεσία Αχλάδα υπάρχουν σήμερα τα ερείπια του τυροκομείου που κτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930  και βοήθησε τα μέγιστα τους κτηνοτρόφους κατοίκους της περιοχής, κυρίως του χωριού Κοστογέρακου.

Το τυροκομείο αυτό, ως γνωστό, ανατινάχτηκε και καταστράφηκε το Δεκέμβριο του 1943 από τους Γερμανούς μετά τη φονική μάχη που διεξήχθη  εκεί το Νοέμβριο του ίδιου έτους.

Σήμερα σώζεται μόνο το ένα από τα τρία δωμάτια που το αποτελούσαν και σε αυτό η οροφή είναι σχεδόν κατεστραμμένη  και στηρίζεται σε μεταλλικούς στύλους που έχουν τοποθετήσει οι κάτοικοι του Κουστογέρακου.

Το συνολικό εμβαδόν του τυροκομείου είναι περίπου 110 τ.μ. Λόγω των ερειπίων του που σκεπάζουν την περιοχή δεν είναι δυνατόν να γίνουν απολύτως ακριβείς μετρήσεις, αν προηγούμενα δεν γίνουν οι σχετικές μετακινήσεις μέρους των ερειπίων.

Η περιοχή της Αχλάδας και οι γύρω από αυτήν περιοχές  κατά την Γερμανική κατοχή ήταν κέντρο αντίστασης κατά των κατοχικών δυνάμεων.

Εκεί ρίφθηκαν πολλές φορές οπλισμός, ρουχισμός και άλλα εφόδια  από τα Συμμαχικά αεροπλάνα   για τους αντάρτες.

 Επίσης στην περιοχή είχαν δημιουργηθεί φυλάκια  για την εθνική αντίσταση και έδρασαν άνδρες των αντιστασιακών οργανώσεων.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα που είχαμε θα γινόντουσαν 3 ομιλίες. Αυτές έγιναν στο τέλος της ημέρας και αφού  είχαν επιστρέψει στο χώρο του τυροκομείου όλοι οι επισκέπτες από τις διάφορες τοποθεσίες που είχαν μεταβεί για να φωτογραφίσουν η να  απολαύσουν την ομορφιά της περιοχής. Όταν λοιπόν άρχιζε να πέφτει το σκοτάδι, και κάτω από το φώς της σελήνης, παρακολούθησαν οι επισκέπτες τις προγραμματισμένες αυτές ομιλίες.

Σχετικά με την ιστορία του τυροκομείου αλλά και τη μάχη της Αχλάδας, που έγινε τον Νοέμβριο του 1943, ο φιλόλογος καθηγητής κ. Γιάννης Μυριζάκης, τέως πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κουστογεράκου, μας έδωσε κείμενο της ομιλίας του  για να το διαβάσουμε, διότι ο ίδιος  λόγω της μεγάλης απόστασης δεν μπορούσε να κάνει την πολύωρη  και ανηφορική  πεζοπορία και να έλθει  επιτόπου. Το κείμενο αυτό έχει δοθεί για δημοσίευση στην εφημερίδα «Τα Σελινιώτικα Νέα» .

Για την ιστορία του Καλογερογιάννη που σκοτώθηκε στην Αχλάδα από τους Τούρκους το 1821, αλλά και γενικά για γεγονότα επί τουρκοκρατίας που συνέβησαν στην ευρύτερη περιοχή εκείνη την χρονική περίοδο , μίλησε ο κ. Ευτ. Κορκίδης. 

Για μάχες που έγιναν στην ευρύτερη περιοχή της Αχλάδας κατά το 1868 μεταξύ των Τούρκων και των Κρητικών επαναστατών,  αναφέρθηκα και εγώ  σε μια σύντομη ομιλία.

Όλες οι ομιλίες θα γίνει προσπάθεια να δημοσιευτούν  στο site του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου.

Στην επίσκεψη μας αυτή είχαμε την χαρά να έχουμε κοντά μας και τον κ. Λυμπεράκη Πέτρο,  του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας  του  Πανεπιστημίου Κρήτης, που είναι και Πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Λευκών Ορέων . Επειδή η επίσκεψη του στην περιοχή έγινε για πρώτη φορά, σίγουρα θα μπόρεσε να δει τις δυνατότητες και τα προβλήματα που υπάρχουν,  ώστε να εισηγηθεί τρόπους για την ανάπτυξη της περιοχής.

Ιδιαίτερα το κτίριο του τυροκομείου, για το οποίο αναλυτικά περιγράφει  στο κείμενο του ο κ. Μυριζάκης τις δυσκολίες που υπήρχαν κατά την ανέγερση του,  έχω την γνώμη ότι θα μπορούσε να επανακατασκευαστεί δεδομένου ότι:.

1)Βρίσκεται  σε μια περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος.

2)Βρίσκεται σε μια ιστορική περιοχή, το ίδιο δε το κτίριο συνδέεται με μια από τις μάχες που έγιναν κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στην περιοχή.

3)Δεδομένου ότι στην περιοχή υπάρχει αρκετή κτηνοτροφία, σίγουρα θα βοηθούσε στην ανάπτυξη και στην πρόοδο της περιοχής, αποτελώντας ένα πολύ χρήσιμο έργο για τους κτηνοτρόφους μας.

Με τα παραπάνω δεδομένα πιστεύω ότι θα μπορούσε να ενταχθεί σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την επανακατασκευή του.

Κατά την επίσκεψη μας είχαμε την τύχη να δεχθούμε πλούσια  φιλοξενία από τους κ. Πατεράκη Ιωάννη του Εμμ., Πατεράκη Ευτ. του Αντ., που είναι και Πρόεδρος του Τοπικού συμβουλίου,   τον Δημοτικό σύμβουλο κ. Γεντεκάκη Γιάννη του Εμμ. και την αδελφή του Μαρία που είναι Πρόεδρος  του Πολιτιστικού συλλόγου Κουστογεράκου. Τους ευχαριστούμε θερμά για όλα όσα μας προσέφεραν.  Επίσης θέλω να ευχαριστήσω το ΙΝΚΑ Χανίων για την χορηγία του,  τους κυρίους  Κωστάκη Γιάννη και Βακάκη Ευτύχη που μας βοήθησαν με τα αυτοκίνητα τους  από και προς την αφετηρία της πεζοπορίας μας και τους ομιλητές  κυρίους Γ. Μυριζάκη και Ευτ. Κορκίδη..

Τέλος  θέλω να ευχαριστήσω όλους όσους συμμετείχαν στην επίσκεψη που κάναμε, αφού δημιουργήθηκε ένα πολύ ευχάριστο και ζεστό κλίμα. Συμμετείχαν σε ένα προσκύνημα  σε ένα τόπο που ελάχιστες φορές στο παρελθόν έγινε ξανά. Σε μια απομακρυσμένη περιοχή  που οι  ηρωικοί πρόγονοι μας πολέμησαν για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους εκάστοτε δυνάστες τους, πολλοί μάλιστα  από τους οποίους σκοτώθηκαν σε μάχες που έγιναν στην περιοχή. 

Μια σύντομη αναφορά σε  μάχες που έγιναν στην ευρύτερη περιοχή της Αχλάδας του Σελίνου το έτος 1868. 
(η ομιλία του Λ. Μπασιά)

Επιθυμώντας να λάβει  ο επισκέπτης έστω και μια μικρή εικόνα των όσων διαδραματίστηκαν στην ευρύτερη περιοχή αυτής που βρισκόμαστε τώρα,  κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, θα αναφερθώ συνοπτικά σε περιστατικά που συνέβησαν στην Αχλάδα και σε κοντινές της περιοχές, σε μια μόνο συγκεκριμένη χρονική περίοδο της μεγάλης Κρητικής επανάστασης του 1866-1869.

Από όλες τις επαναστάσεις που έγιναν εναντίον των Τούρκων  η  επανάσταση του 1866-1869 χαρακτηρίστηκε ως  μεγάλη, γιατί μέσα στα τρία χρόνια που διήρκησε,  έγιναν πάρα πολλές, μεγάλες και αιματηρές μάχες.  Τα θύματα στην επανάσταση αυτή ήταν πολυπληθέστερα από κάθε άλλη επανάσταση και οι καταστροφές που συνέβησαν ήσαν μεγαλύτερες από κάθε άλλη. Οι Ελληνες αγωνιστήκανε με μεγάλη επιμονή στις μάχες  που συνέβησαν τότε, ενισχυμένοι  μάλιστα και από πολλούς εθελοντές από την ελεύθερη Ελλάδα που συμμετείχαν αυθορμήτως στις μάχες.

Ετσι ναι μεν δεν πέτυχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα αλλά από την επανάσταση αυτή εκάμφθη πλέον η επί της Κρήτης επιβολή της μεγάλης ισχύος της Τουρκικής αυτοκρατορίας.

Στην επαρχία Σελίνου και στις διάφορες  περιοχές της, έγιναν κατά την επανάσταση αυτή μεγάλες μάχες κυρίως κατά  παρακάτω χρονικές περιόδους:

Τα τέλη Αυγούστου 1866 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Τον Δεκέμβριο 1866 που εισέβαλε ο Μουσταφάς πασάς στην επαρχία.

Τον Αύγουστο του 1867 και τέλος από τον Φεβρουάριο 1868 μέχρι το καλοκαίρι του ίδιου έτους.

Θα αναφερθώ πολύ σύντομα σε γεγονότα που συνέβησαν στην ευρύτερη περιοχή του μέρους που τώρα βρισκόμαστε κατά τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1868.

Τότε στην περιοχή κοντά στον Ομαλό είχε εκστρατεύσει ο Μεχμέτ πασάς με  χιλιάδες στρατιώτες. Παράλληλα σε άλλα μέρη του Σελίνου , όπως στην Λειβάδα, στην Κεφάλα που βρίσκεται κοντά στο Ροδοβάνι  και αλλού,  βρισκόντουσαν μεγάλες τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις.

Στις 14 Ιουνίου  του 1868  μερικοί Κρητικοί αρχηγοί και οπλαρχηγοί με τους άνδρες τους βρισκόντουσαν στον Ομαλό  που βρίσκεται πίσω από το βουνό Ψηλάφι, βόρεια από την θέση που βρισκόμαστε τώρα και σε 4500 περίπου μέτρα οριζόντια απόσταση . Ο Μεχμέτ πασάς θέλοντας να μεταβεί  προς την Αγία Ρουμέλη  έκανε έφοδο εναντίον των επαναστατών αλλά αυτοί τον απέκρουσαν. Αλλοι επαναστάτες είχαν καταλάβει θέσεις πάνω από το Ξυλόσκαλο με σκοπό αν ο εχθρός επιχειρούσε να καταλάβει την είσοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς να τον εμποδίσουν.

Τότε όμως στους επαναστάτες γεννήθηκε η υποψία ότι ο εχθρός που βρισκόταν σε άλλα μέρη του Σελίνου  πιθανόν να τους επιτεθεί εκ των όπισθεν, ερχόμενος δια μέσω του Κουστογέρακου και της Αχλάδας. Ετσι , αφού πυροβόλησαν κατά των Τούρκων που ήσαν στον Ομαλό  για να τους εκφοβήσουν, πολλοί επαναστάτες  Σελινιώτες έφυγαν μέσω αυτής της περιοχής για το Κουστογέρακο,  προκειμένου να εμποδίσουν τους Τούρκους να προχωρήσουν. Στην ευρύτερη περιοχή του Κουστογεράκου  πράγματι διεξήχθη τότε μια μεγάλη μάχη με τεράστιες απώλειες εκ μέρους του εχθρού που κυνηγήθηκε από τους επαναστάτες μέχρι του χωριού Μονής.

Οι Τούρκοι φέροντες βαριά την αναφερθείσα  παραπάνω ήττα τους εξεστράτευσαν στις  24 Ιουνίου από δύο διαφορετικά μέρη,  τον Ομαλό και το  Κουστογέρακο,  για την θέση Αχλάδα στην οποία βρισκόντουσαν στρατοπεδευμένοι μερικοί Κρητικοί αρχηγοί με τους άνδρες τους. Επίσης εκεί βρισκόντουσαν και πολλά γυναικόπαιδα της περιοχής που έμεναν στα κτίσματα των μιτάτων. Ένα στρατιωτικό σώμα των Τούρκων αφού πέρασε την θέση Αγκαθωπή ανέβηκε την νύκτα στο βουνό  Ψηλάφι και επιτέθηκε από το ένα μέρος. Το άλλο Τουρκικό στρατιωτικό σώμα που ξεκίνησε από το Κουστογέρακο έφθασε από την αντίθετη διεύθυνση εναντίον των επαναστατών. Όμως οι επαναστάτες τους απέκρουσαν  και οι Τούρκοι  υπεχώρησαν. Οι Επαναστάτες στην συνέχεια τους κατεδίωξαν. Από τους Τούρκους που επετέθησαν πολλοί φονεύθηκαν  από δε τους επαναστάτες φονεύθηκαν δύο.

 Οσο αφορά τις απώλειες των επαναστατών, σύμφωνα με επιστολή του αρχηγού Κορκίδη με ημερομηνία 27 Ιουνίου 1868, προς την Επιτροπή του Τμήματος Χανίων,  στην οποία περιγράφει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα, στη μάχη αυτή  έπεσε ανδρείως μαχόμενος ο καταγόμενος από το χωριό Μονή  Ιερέας Κωνσταντίνος Βαλάκης. Στην επιστολή επίσης αναφέρεται ότι το σώμα του ιερέα πυρπολύθηκε  και η κεφαλή του αποκοπείσα εστάλη σαν δώρο στον Τούρκο Πασά. Επίσης  ότι  τότε σκοτώθηκε  ο Ν. Δρακάκης και πληγώθηκε ο Εμμ. Αντωνοβαρδάκης.

Στις 17 Ιουλίου οι επί της θέσεως Αχλάδα εξακολουθούντες να διαμένουν Σελινιώτες και Κισαμίτες αρχηγοί και οπλαρχηγοί με τους άνδρες τους  μετέβησαν στον  Ομαλό και κατέλαβαν τις θέσεις Βατισέλι και Κεφαλικάς. Συγκρούστηκαν δε με τον εχθρό που βρισκόταν στην θέση Αχλαδίδι  και τον έτρεψαν σε φυγή. Η μάχη διήρκησε μέχρι το βράδυ.

Οι πληροφορίες για τις παραπάνω μάχες ελήφθησαν κυρίως από τις ανέκδοτες σημειώσεις του επί τουρκοκρατίας (1896-1897) Γεν. Αρχηγού  Κ. Μπασιά, που είχε λάβει μέρος και αυτός σε αυτές και είχε επομένως ίδια αντίληψη. Αλλοι αρχηγοί η οπλαρχηγοί που έδρασαν εκείνη την συγκεκριμένη χρονική περίοδο στην περιοχή,  σύμφωνα με τις προαναφερθείσες σημειώσεις, ήταν οι Κριάρης, Κορκίδης, Γεωργιακάκης, Πωλιουδόβαρδας, Σκαλίδης και Καμπούρης. 

Ομιλία για το τυροκομείο της Αχλάδας Σελίνου και τη μάχη που έγινε εκεί

του καθηγητή και τέως προέδρου του Πολιτιστικού συλλόγου Κουστογεράκου κ. Γιάννη Μυριζάκη

Αγαπητοί φίλοι

Πέρασαν 72 χρόνια από τότε που οι πατέρες μας και οι παππούδες μας διεξήγαγαν σ’ αυτόν εδώ το χώρο έναν αγώνα ιερό υπερασπιζόμενοι το απαράγραπτο δικαίωμα του ανθρώπου να ζει λεύτερος, 72 χρόνια, αλήθεια, να τιμηθεί ένα κορυφαίο γεγονός τόλμης, φιλοπατρίας και αντίστασης του Σελινιώτικου λαού!  Ούτε μια αναμνηστική πλάκα. Μόνο τα ερείπια του κτιρίου του τυροκομείου, για να υπενθυμίζουν στον άπαντα χρόνο το χρέος προς την πατρίδα και πως πέρασε και από εδώ η λαίλαπα της ναζιστικής βαρβαρότητας. Προβάλλουν όμως και τη δύναμη της θέλησης που, κάτω από αντίξοες συνθήκες, μεγαλουργεί, όταν οι άνθρωποι ομονοούν και συνεργάζονται.

Και θα πρέπει να ευχαριστήσουμε όσους συνέλαβαν και πραγματοποίησαν την ιδέα αυτού του προσκυνήματος, για να τιμήσουμε τη μνήμη των προγόνων μας και να εκφράσουμε τη συμπόνια μας για τους 19 νεαρούς γερμανούς στρατιώτες που παράλογα έχασαν τη ζωή τους υπακούοντας στις εντολές του παρανοϊκού αρχηγού τους. Να ευχαριστήσουμε,  λοιπόν, τον πρόεδρο του Συλλόγου Επιστημόνων Σελίνου κ. Λουκά Μπασιά, τον κ. Κορκίδη Ευτύχη, συνεισφέροντα στα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου μας, τους Πολιτ. Συλλόγους Κουστογεράκου, Σούγιας, τον παραδοσιακό Πολιτ. Σύλλογο «ΤΟ ΨΗΛΑΦΙ» και όσους με οιονδήποτε τρόπο προσέφεραν τη βοήθεια τους.

Στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 19-9-1931 (αριθμ. φύλλου 320) δημοσιεύτηκε Προεδρικό Διάταγμα υπογραφόμενο από τον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας Αλεξ. Ζαϊμη με το οποίο εγκρίθηκε η υπ΄ αριθμ. 25 πράξη του Κοινοτικού Συμβουλίου της Κοιν. Σούγιας «περί δωρεάν παραχωρήσεως εις το Δημόσιον του εν αυτή περιγραφομένου κοινοτικού γηπέδου εις θέσιν Χαλασσοπό-Αχλάδα εκτάσεως δύο στρεμμάτων προς ανέγερσιν συνεταιρικού τυροκομείου».  Παρά τις προσπάθειες του Πολιτ. Συλλόγου Κουστογεράκου τα έγγραφα τα σχετικά με την ίδρυση του Συνεταιρισμού, το καταστατικό του και τη δανειοδότηση του έργου δεν ανευρέθηκαν. Το έργο της ανέγερσης του τυροκομείου φαίνεται σε μας σήμερα υπεράνθρωπο, κατορθωτό όμως για τους πατέρες και τους παππούδες μας που ήταν θωρακισμένοι με ατσάλινη θέληση και απαράμιλλη ρώμη.

Τα υλικά της οικοδομής μεταφέρονταν με μεγάλα καϊκια από την Παλαιόχωρα στη Σούγια και από εκεί με γαϊδούρια και μουλάρια, μέσω Λιβαδά και Κουστογεράκου στην Αχλάδα. Τσιμέντα, σιδερόβεργες, ασβέστης με πορεία 6 ωρών, νερό από το Κουστογέρακο, δρόμος 4 ωρών. Σαντορινιό χώμα για το κτίσιμο των τοίχων, για να αντέχουν στις αντίξοες καιρικές συνθήκες που επικρατούν  το χειμώνα στο υψόμετρο των 1750 μ. (θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν, χιονοκάλυψη για πολλούς μήνες του χρόνου).

Το κτίριο ήταν δομημένο σε 3 χώρους.1)Στην αίθουσα του τυροκόμου και του βοηθού του. Σ’ αυτή παρασκευαζότανε η φημισμένη και βραβευμένη με χρυσό μετάλλιο στην Διεθνή Εκθεση Θες/νίκης γραβιέρα, η μυζήθρα, ο ανθότυρος κ.α. Στο χώρο αυτό διέμεναν ο τυροκόμος και ο βοηθός του. 2)Στην αίθουσα όπου διέμεναν οι βοσκοί και 3)Στο χώρο αποθήκευσης και ωρίμανσης των τυριών. Η αίθουσα αυτή ήταν θαφτή, για να κρατά σταθερή θερμοκρασία το καλοκαίρι και να αποφεύγεται το ξελάδωμα των τυριών. Παράθυρα υπήρχαν στο βόρειο τοίχο και αεραγωγοί στην ταράτσα της αίθουσας του τυροκόμου και του τυρόσπιτου. Οι 3 χώροι επικοινωνούσαν μεταξύ τους με μεσόπορτες. Συγχρόνως με το κτίσιμο του τυροκομείου κατασκευάστηκε και δεξαμενή θαφτή χωρητικότητας 30 κ.μ. και μια πιο μεγάλη στο Χαλασωπό χωρητικότητας 90 κ.μ. Από την 1^η του Μάη μέχρι το τέλος του Ιούνη, που λειτουργούσε το μιτάτο, ζούσε εδώ μια ιδιότυτπη κοινότητα ανθρώπων με αξιοζήλευτη ενεργητικότητα, χαρούμενη και αισιόδοξη, έχουσα δικούς της απαράβατους κανόνες που κατένειμαν τις εργασίες, όριζαν τις μεταξύ των μελών της σχέσεις και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.

Χρειάζεται μαθηματικό μυαλό για να κατανοήσει κανείς σήμερα την περίπλοκη μέθοδο με την οποία γινότανε η μοιρασιά των προϊόντων (τυριών και μυζήθρας) όταν διαλύονταν τα μιτάτα. Και όμως η μοιρασιά γινότανε από κάποιο βοσκό που ήξερε λίγα γράμματα! Στο Συνεταιρισμό συμμετείχαν Κουστογερακιώτες και το πρώτο Δ.Σ. αποτελείτο από τους Πέτρο Γ. Γεωργιακάκη, Αντώνη Μιχ. Πατεράκη και Γεώργιο Δημ. Ζαμπιάκη.

Όλα τα σχετικά με τα μιτάτα, τα γκοινιάτα, τα χειμαδιά, το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μαδάρας του Ν.Α. Σελίνου και τη λειτουργία του συνεταιριστικού τυροκομείου περιέχονται στο σοφά δομημένο και μεστού περιεχομένου βιβλίο του καθηγητή Μαθηματικών κ. Ανδρέα Πατεράκη, π. Σχολικού Συμβούλου «Η ποιμενική ζωή στο Ν.Α. Σέλινο του Νομού Χανίων» (Ηράκλειο, 1996). Από την παραχώρηση του οικοπέδου στο Συνεταιρισμό μέχρι την ανέγερση του Τυροκομείου θα πρέπει  να πέρασαν 2 χρόνια και άρα η λειτουργιά του θα ξεκίνησε το έτος 1933. [Στο μεταξύ διάστημα τυροκομούσαν στο μιτατοκάθισμα του Χαλασωπού].

Η άποψη αυτή στηρίζεται και σε δημοσίευση άρθρων από τον «Ορειβατικό Σύνδεσμο Χανίων» στην εφημερίδα «ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ» στις ημερομηνίες 14-17 Ιουνίου 1933, όπου γίνεται αναφορά στην εκδρομή που πραγματοποίησαν τα μέλη του Συνδέσμου στο τυροκομείο της Αχλάδας.

Γράφει, λοιπόν, ο αρθρογράφος ότι η επίσκεψη έγινε το πρώτο έτος λειτουργίας του και ότι τους υποδέχτηκαν με χαρά ο πρώτος πρόεδρος του Συνεταιρισμού και πρώτος τυροκόμος, διδαχθείς την τέχνη της τυροκομικής στη Γεωργική Σχολή Ιωαννίνων Πέτρος Γεωργιακάκης, ο επιθεωρητής Τυροκομείων Γεωργαλάς και πολλοί κάτοικοι του Κουστογεράκου που γνώριζαν για την επίσκεψη αυτή.

Το τυροκομείο καταστράφηκε 4 περίπου εβδομάδες μετά τη φονική μάχη της Αχλάδας, συνέχισε όμως τη λειτουργία του μέχρι το 1984, αφού η σκεπή δεν είχε ακόμη καταπέσει. Σήμερα, με τις προσπάθειες της νεολαίας του Κουστογεράκου, συντηρείται ακόμη η σκεπή της αποθήκης (τυρόσπιτου), που χρησιμοποιείται ως καταφύγιο, με την υποστήριξη σιδερένιων υποστυλωμάτων.

Αλλά ας δούμε ποια ιστορικά γεγονότα προκάλεσαν την ανατίναξη του κτιρίου. Στις 18 Νοεμβρίου 1943 οι άνδρες του γερμανικού φυλακίου της Αγια-Ρουμέλης ανέβηκαν το φαράγγι της Σαμαριάς, για να κάμουν αμοιβαία αλλαγή με εκείνους του φυλακίου του Ομαλού. Όταν έφθασαν στο Ξυλόσκαλο δεν προχώρησαν προς το φυλάκιο του Ομαλού, αλλά φαίνεται πως πήραν διαταγή να αναζητήσουν πρόβατα και να τα οδηγήσουν στο φυλάκιο για τη σίτιση τους. Ανέβηκαν λοιπόν, στο Ψηλάφι και αφού δεν βρήκαν εκεί ζώα κατέβηκαν χαμηλότερα στην Αγκαθοπή και είδαν πρόβατα στο Λάκκο (λεκάνη) της Αχλάδας. Τους αντιλήφθηκαν από τις Σφακιανές Μαδάρες οι αδελφοί Μανόλης και Ρούσιος  Τζατζιμάκηδες και ειδοποίησαν τους άνδρες του φυλακίου μας στην Ακονιζιά. Ας δώσουμε, στο σημείο αυτό, το λόγο στον επικεφαλής του φυλακίου Λοχία  D. C. Perkins που στις ημερολογιακές αναφορές του προς το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (βλ. Εθνικά Αρχεία Ηνωμ. Βασιλείου, αναφορά Νο 2 by D/H 604) αφηγείται:

Πέμπτη, 18 Νοεμβρίου (1943): Ο Johnny έφθασε με κρασί 10 χρόνων. Επίσης ο Γιώργος με κρέας ελαφιού. Τα αγόρια μαγείρεψαν το κρέας και το βρήκαν εξαιρετικά εύγευστο. Το γεύμα διακόπηκε με την αναφορά ότι οι Γερμανοί ήταν από πάνω. Δεν ξέραμε που η πόσοι, αλλά προχωρήσαμε στη σπηλιά από πάνω σε δύο μέρη, αφήνοντας 1 M G να φρουρεί όπισθεν.

Ο Νίκος κι εγώ επήγαμε μπροστά από τη σπηλιά να κατασκοπεύσουμε τη θέση. Διακρίναμε Γερμανούς προσκόπους στην Αχλάδα, έτσι στήσαμε μια ομάδα στα αριστερά και στείλαμε άλλους με M G στους λόφους δεξιά. Όταν είχαμε υπερφαλαγγίσει τους Γερμανούς, ανοίξαμε πυρ και τους αναγκάσαμε να βρουν καταφύγιο σε συγκεκριμένο οίκημα. Η ομάδα μας ανέβηκε πάνω στο σπίτι, αλλά είχε του διαβόλου την δουλειά να εκριζώσει τους Γερμανούς. Προφανώς είχαν την εντύπωση ότι εμείς δεν μπορούσαμε να μεταφέρουμε βομβίδες. Ενας Ιταλός άσχημα πληγωμένος, έτσι πυροβολήθηκε αμέσως. Πάνω από το σπίτι οι άνδρες μου ούρλιαζαν. Προστακτική έκκληση να τελειώσει το θέαμα γρήγορα. Διέταξα τον Νίκο να πάρει δύο άνδρες δεξιά και με τον ίδιο αριθμό εγώ πήγα αριστερά με τον Αντώνη στο M G μας, δίδοντας κάλυψη στη φωτιά. Επέταξα πρώτα δύο βομβίδες έξω από το σπίτι και τους διέταξα να παραδοθούν. Αυτοί έκλεισαν όλα τα παράθυρα και έμειναν ήσυχοι. Μετά εγώ πέταξα χειροβομβίδες και από τα δύο άκρα. Ακόμα κανένα αποτέλεσμα. Αποφάσισα να ρισκάρω με M G γύρω από τη γωνιά της πόρτας, αλλά μέσα πολύς καπνός και σκόνη. Δεν μπορούσα να διακρίνω την πόρτα στο εσωτερικό δωμάτιο και οι Γερμανοί πυροβόλησαν  τη σιλουέττα μου – με βρήκε στον ώμο. Αν πυροβολούσα λίγο νωρίτερα θα ήμουν σωστός.

Διέταξα τα παιδιά να βάλουν βομβίδες από όλες τις γωνιές… Αιμορραγούσα μάλλον άφθονα, έτσι αναγκάστηκα να τους αφήσω…». Κατά περίεργο αλλά ευνόητο λόγο ο Perkins αποσιωπά τα ακόλουθα γεγονότα:

Οι 11 εγκλεισμένοι στο τυρόσπιτο Γερμανοί παραδόθηκαν. Οι υπόλοιποι 8 σκοτώθηκαν μέσα στο τυρόσπιτο και στον πέριξ αυτού χώρο. Οι ζώντες, βαριά τραυματίες, οδηγήθηκαν στο λημέρι των ανταρτών, όπου επίδεσαν τα τραύματα τους και τους έδωσαν φαγητό. Σκόπευαν να τους στείλουν στην Αίγυπτο, όμως λόγω της εκδηλωθείσης εξόρμησης των Γερμανών αναγκάστηκαν να τους σκοτώσουν. Την ευθύνη της εκτέλεσης ανέλαβε ο Perkins σε συνεννόηση με το Σ.Μ.Α. που τον διέταξαν να τους «ξεφορτωθεί», για να σώσει τους άνδρες του. Κανείς από τους άνδρες  μας δεν ήθελε να εκτελέσει τους αιχμαλώτους, γι αυτό κλήρωσαν, για να αναδειχθούν δύο που θα αναλάμβαναν το δυσάρεστο έργο.

Απώλειες δικών μας: τραυματίες 4, οι: Βασίλης Πατεράκης, τραυματίστηκε στο πόδι, Πέρκινς, τραυματίστηκε  στον ώμο, Τζατζιμάκης Μανόλης, τραυματίστηκε βαριά στο χέρι, μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Χανίων, προδόθηκε και συνελήφθη από την Γκεστάμπο. Κανείς δεν έμαθε ποτέ τι απέγινε αυτός ο γενναίος πολεμιστής. Αντώνης Πατεράκης. Τραυματίστηκε στην προσπάθεια του να κατέβει στον τάφκο (βάραθρο) και να λυτρώσει τους Γερμανούς από το βασανιστικό αργό θάνατο. Επεσε στον πυθμένα της τρύπας, γιατί κόπηκε το σχοινί, κτύπησε στη λεκάνη και παράλυσαν τα κάτω άκρα του. Ο Πέρκινς, αν και τραυματίας, κατέβηκε, τον έδεσε και τον ανέσυραν.

Τη μεγάλη εξόρμηση των Γερμανών ο Perkins τοποθετεί χρονικά στις μέρες 22-27 Νοεμβρίου. Γράφει στο ημερολόγιο του: «Νοεμβρίου 22-27: Μεγάλη επιδρομή. Γερμανοί από Σούγια, Προφήτη Ηλία, Ομαλό, Παλαιόχωρα, Κάντανο, Σφακιά, Χανιά. Εκτιμάται τοπικά ότι ήταν 2000 – 3000. Από το ISLD εκτιμήθηκε ότι ήταν 1500. Οι Γερμανοί βρήκαν πτώματα καμένα στην Αχλάδα αλλά κανένα ίχνος επαναστάτη η Αγγλου commado. Θεωρήθηκε ότι όλοι έφυγαν». Κατά τον Perkins, λοιπόν, η επιδρομή των Γερμανών κράτησε 6 μέρες και κατά τη γνώμη των ανταρτών μας οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες ματαίωσαν τα επιχειρησιακά σχέδια τους. Πάντως τελευταία μέρα της εξόρμησης των Γερμανών κατά τους δικούς μας ήταν η 25 Νοεμβρίου, ημέρα της εορτής της Αγίας Αικατερίνης κατά τη διάρκεια της οποίας επικράτησε βροχή και πυκνή ομίχλη. Τη σωτηρία τους απέδωσαν σε θαυματουργή παρέμβαση της Αγίας τη μνήμη της οποίας τιμούσαν μετά τον πόλεμο και εορτάζουν ακόμα και σήμερα οι απόγονοι εκείνων που βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στο γερμανικό κλοιό και σώθηκαν.

Εκδικούμενοι οι Γερμανοί την απώλεια των συντρόφων τους ανατίναξαν με εκρηκτικά το τυροκομείο της Αχλάδας. Πότε έγινε η ανατίναξη; Οσοι κατέγραψαν τα γεγονότα της Αχλάδας δεν αναφέρουν την ημερομηνία της κατεδάφισης του κτιρίου. Βέβαιο είναι ότι δεν καταστράφηκε αμέσως μετά τη Μάχη της Αχλάδας, γιατί φαίνεται τους ήταν χρήσιμο για τις συνεχείς επιχειρήσεις τους στην περιοχή.

Ο Perkins όμως με σαφήνεια προσδιορίζει στις ημερολογιακές αναφορές του την ημερομηνία ανατίναξης . Αναφέρει: «Δεκεμβρίου 12:  20 Γερμανοί έφτασαν τη νύχτα και το ξημέρωμα δε εμφανίστηκαν. Κατά τη διάρκεια της μέρας έφτιαξαν παραπήγματα».

«Δεκεμβρίου 13: Με το φεγγάρι , ακόμη 20 (Γερμανοί) έφτασαν από την Κάντανο. Στις 03.00 η ώρα κατεδάφισαν το τυροκομείο και έφυγαν όλοι πριν από το φως της ημέρας».

Αγαπητοί φίλοι, στο χώμα που σήμερα εμείς πατάμε, άφησαν τα πελώρια χνάρια τους ήρωες και μάρτυρες της πατρίδας. Στις σπηλιές και στα δάση των υπερήφανων βουνών μας βρήκαν καταφύγιο τα γυναικόπαιδα του Σελίνου και της Κυδωνίας καταδιωκόμενα από τους κατακτητές στους ατέλειωτους αιώνες της σκλαβιάς αναζητώντας «ρακένδυτα, ξυπόλυτα και πεινασμένα μονοπάτια ελευθερίας και λυτρωμού προς τη μητέρα πατρίδα. Ανδρες υπερήφανοι και ατρόμητοι, αρχηγοί, οπλαρχηγοί και καπεταναίοι, περπάτησαν αυτούς τους τόπους. Κριάρης,  Κορκίδης, Μπασιάς, Γεωργιακάκης Χ’’μιχάλης Γιάνναρης, Ζυμπρακάκης, Κορωναίος κ.α. τιμήθηκαν σ’ αυτά τα μέρη και τα τίμησαν. Στα δάση αυτά κατέφυγε ο Σελινιώτης επαναστάτης αρχηγός Γ. Καντανολέων μετά την αποτυχία της επανάστασης του 1527-1528 κατά των Ενετών και ύστερα από προδοσία συνελήφθη και απαγχονίστηκε.

Χρέος μας είναι, τιμώντας τη μνήμη τους, να αποκαταστήσουμε την τιμή και την αξιοπρέπεια της πατρίδας μας και να την κάμομε ανεξάρτητη, κυρίαρχη και υπερήφανη χωρίς επιτροπείες και στυγνούς δανειστές.