Ομιλία στην Αχλάδα Σελίνου με θέμα "Ο Καλογερογιάννης"

Του Ευτύχη Κορκίδη

ΚΑΛΟΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Ο ΣΑΜΑΡΙΑΝΟΣ "ΧΑΪΝΗΣ" ΚΑΙ ΤΟ ΣΕΛΙΝΟ

Λίγο πριν το τέλος της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, οι κατακτητές, όλο και περισσότερο γινόταν αδυσώπητοι, κατά του υπόδουλου Κρητικού στοιχείου. Διαισθανόμενοι την Τουρκική απειλή, έγιναν ανήσυχοι και καταπιεστικοί, προκειμένου, να προετοιμάσουν κάπως την άμυνά του νησιού σε περίπτωση εισβολής.

 Η αγανάκτηση των υπόδουλων Κρητικών, κατά των κατακτητών, έφθασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε αγανακτισμένοι έλεγαν:

" Καλιά του Τούρκου το φέσι, παρά του πάπα η τιάρα  "

  Όσο όμως και να προσπάθησαν να αποτρέψουν μια τέτοια εισβολή, δεν τα κατάφεραν. Οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν έξω από τα Χανιά. και κατέλαβαν την πόλη στην συνέχεια, μέσα σε λίγους μήνες (τον Αύγουστο του 1645).

  Λίγα χρόνια αργότερα το 1653, αφού κατάλαβαν την Σούδα και το Ρέθυμνο, κατάλαβαν το κάστρο Σέλινο, στην Παλαιόχωρα, σηματοδοτώντας έτσι και την τουρκο - επικράτηση, της σημερινής Επαρχίας μας.

   Οι τούρκοι προκειμένου να εμπεδώσουν την νέα τους κατάκτηση δέχτηκαν να εντάξουν στο κατακτητικό δυναμικό τους, σχεδόν όλους τους επιφανείς και μεγαλοτσιφλικάδες Ενετούς. Οι τελευταίοι, προκειμένου να διατηρήσουν τις περιουσίες τους, αφού αλλαξοπίστησαν, έγιναν πιο σκληροί απέναντι στους υπόδουλους Κρητικούς, αποδεικνύοντας έτσι στο νέο τους κανακάρη, τον Σουλτάνο, ότι του είναι πιστοί και υπάκουοι. Μάλιστα, όταν ήταν Ενετοί, εξορμούσαν με την συνοδεία τους και επιθεωρούσαν τις περιουσίες τους, ενώ μετά σαν Αγάδες, εξορμούσαν και καταπίεζαν με τον χειρότερο δυνατό τρόπο τους ίδιους υπηκόους.

 Στο Σέλινο, μετέτρεψαν δυο εκκλησίες  σε Τζαμιά. Η μία ήταν στο Χασί του Πελεκάνου και η άλλη ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου στην Κάντανο. Επιχείρησαν να μετατρέψουν ακόμα μία στον Καμπανό, όμως, όσο και να το προσπάθησαν, δεν τα κατάφεραν.

Οι τούρκοι όμως δεν σταμάτησαν εκεί. Καταπίεζαν τους Χριστιανούς του Σελίνου, σε τέτοιο βαθμό, ώστε υποχρέωναν ολόκληρα χωριά, να αλλαξοπιστήσουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των οικισμών Τζαγκαριάκου, οι κάτοικοι του οποίου, αλλαξοπίστησαν μαζί και με τον παπά.

  Σαν να μην έφταναν όμως όλα αυτά, μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Δασκαλογιάννη, ο Γιανιτσαρισμός στην Κρήτη αλλά ιδιαίτερα στο Σέλινο, έφτασε στο κατακόρυφό του. Δολοφονίες, εξευτελισμοί, υπέρογκες φορολογικές αξιώσεις, ατιμώσεις, αρπαγές γυναικών, ήταν μόνο, μερικές από τις ασυδοσίες των Γιανιτσαραγάδων.  Η ανεξέλεγκτες όμως πράξεις των, είχαν φτάσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε ούτε και αυτός ο Σουλτάνος δεν μπορούσε να τους ελέγξει. Εξ αιτίας τους κόντεψε να αφανιστεί όλο το εργατικό και παραγωγικό στοιχείο του νησιού, γι΄ αυτό και έστειλε τον Χατζή Οσμάν Πασά και τους αφάνισε.

  Στο Σέλινο η περίοδος του Γιανιτσαρισμού, και από την επανάσταση του Δασκαλογιάννη μέχρι το μεγάλο ξεσηκωμό του 1821, καταγράφεται ως η πιο απάνθρωπη, σε όλη την Κρήτη.

  Οι Σελινιώτες τούρκοι την εποχή αυτή, αλλά και την υπόλοιπη τουρκοκρατία, ήταν οι αγριότεροι του Νησιού.

Οι Βεργέρηδες στ΄Απανηχώρι, οι Τζιναλήδες οι Ανεταγάδες, στον Καμπανό οι Τρόδηδες, οι Τσούδηδες και Τιμπάδιδες στην Σκάφη οι Ντελαλήδες και Αλτζερίνηδες, στο Αργαστήρι οι Τζελέκηδες οι Τζιτζαράπηδες, οι Καούρηδες του Αζωγυρέ, οι Τζεβρέμηδες και οι Τουρλουμούδες από Κάντανο, οι Τζιναλήδες  από Κακοδίκι, οι Τσούνοι από τον Καμπανό, οι Βεντούρηδες στην Μονή, είναι μερικοί από τα ανθρωπόμορφα αυτά τέρατα, οι δράσεις των οποίων, δεν είχαν προηγούμενο.

    Εκτός όμως από τον τιμωρό και εξολοθρευτή των Γιανιτσάρων, Χατζή Οσμάν, στο Σέλινο υπήρχαν και έδρασαν εναντίον αρκετοί χριστιανοί.

 Γνωστές είναι οι δράσεις κατά της ασύδοτης οικογένειας των Βεργέρηδων του Απανηχωριού και της Αγίας Ειρήνης, όπου, για τον ίδιο λόγο ο ΘοδωροΜανώλης, ο Γιώργιακας και ο Χαλακατέβας, σκότωσαν και από ένα μέλος της οικογένειας αυτής, αντιδρώντας έτσι στις παράλογες αξιώσεις τους, προκειμένου να συνδιασκεδάσουν με τις γυναίκες τους. Αλλά και άλλοι σκότωσαν μέλη της θηριώδους αυτής οικογένειας, που δεν είναι ευρέως γνωστά, όπως ένας ο Μπασιάς και ένας Κορκίδης.

        Παρόμοιες ασυδοσίες καταγράφονται και σε όλη την υπόλοιπη επαρχία Σελίνου και όχι μόνο, αλλά και σε όλη την Κρήτη.

   Για τις ασυδοσίες όμως των Σελινιωτών Γενίτσαρων, δεν άφησε ασυγκίνητους και αρκετούς κρητικούς από γειτονικές επαρχίες.

  Ιστορικό παράδειγμα αποτελεί ο φόνος ενός ακόμη Βέργερη, του Απανηχωριού, από ένα παλληκάρι από την Σαμαριά, τον Καλογεράκη Ιωάννη, κοινώς Καλογερογιάννη. 

     Το Χαϊνοχώρι αυτό των Σφακιώ, η Σαμαριά, ήταν δυσπρόσιτο, γιατί ήταν βαθειά χωμένο στην καρδιά του ομώνυμου φαραγγιού. Κανείς από τους τούρκους δεν τόλμησε να το πατήσει και να παραμείνει για πολύ σε αυτό. Απ΄ όπου όμως και να μύριζε μπαρούτι κοντά στην περιοχή τους, οι Σαμαριανοί άριστοι πολεμάρχοι, γοργοπόδαροι και επιδέξιοι στα κακοτραχαλοπερπατήματα τους, έδιδαν το παρόν και προστάτευαν τους δοκιμαζόμενους και σκληρά καταπιεζόμενους συντοπίτες τους και συνεπαρχιώτες τους, γιατί μην ξεχνάμε ότι τα όρια του Νομού και αργότερα της επαρχίας Σφακίων, έφθαναν μέχρι το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης και τον ποταμό, που εκβάλλει στην Σούγια.

  Οι τούρκοι από την μεριά τους όσες φορές κι΄αν επιχείρησαν να προσβάλλουν τους Σαμαριανούς, γύριζαν πίσω πάντα λιγότεροι και με βαριές υλικές ζημιές.  

   Ο Καλογερογιάννης λοιπόν, γόνος της δραστήριας παλληκαρο-οικογένειες του, δεν ανεχόταν να ποδοπατούν και να εξευτελίζουν τους γείτονές, τους φίλους και αδελφωχτούς Σελινιώτες. Μαζί με άλλα μέλη της οικογένειάς του και χωριανών του, δημιουργούσαν συνεχείς προστριβές με τα ανθρωπόμορφα τέρατα, της οικογένειας Βέργερη του Απανηχωριού και της Αγίας Ειρήνης. Γιανίτσαροι από την φύση τους οι άλλοτε, Ενετοί άρχοντες, που αλλαξοπίστησαν, καταδυνάστευαν τον ντόπιο χριστιανικό πληθυσμό, της περιοχής του Λάκου Σγουράφου και των οικισμών της Αγίας Ειρήνης, που ξεπερνούσαν τις περισσότερες φορές κάθε μορφή ανθρώπινης υπόστασης.

 Έστειλε λοιπόν αυτό το Σαμαριανό παλληκάρι, μήνυμα στον Γιανίτσαρο της οικογένειας Βέργερη, και τον προέτρεπε να σταματήσει τα αίσχη, που διέπραττε κατά των χριστιανών της περιοχής. Ο Βέργερης αυτή την πρόσκληση την θεώρησε μεγάλη προσβολή, ένας γκιαούρης, να τον προκαλεί και να τον προτρέπει έτσι. Προσποιήθηκε ότι δεν ενοχλήθηκε από την πρόκληση αυτή και με σκοπό να σκοτώσει τον Καλογερογιάννη, τον προσκάλεσε στο πυργόσπιτό του, τάχατες - τάχατες, να τον φιλοξενήσει και να τα συζητήσουνε. 

                         Έλα Γιάννη Καλόγερε, κάτω εις το κονάκι

                         να σφάξωμε ένα μαρτί, να κάμουμε ζεφτάκι.

 Εμήνυσε ο Βέργερης του Σαμαριανού.

   Κατ΄ άλλους, που είναι ίσως και η πιο επικρατέστερη άποψη, του έστειλε μια μπάλα. Δείγμα ότι θα το σκότωνε, όπου και όταν θα τον συναντούσε. Ο Καλογερογιάννης αδούλωτος καθώς ήταν, αλλά και παράτολμος, έφυγε να συναντήσει τον Γενίτσαρο. Δεν πήγε από το Ξυλόσκαλο, που το παραφύλαγαν οι τούρκοι , αλλά από την Αγιά Ρουμέλη. Μπήκε στην Τρυπητή και το Βουκιλάσι και ήλθε στα Σελινιώτικα.

  Μόλις ο Βέργερης έμαθε την παρουσία του στην περιοχή, βγήκε από το πυργόσπιτό του μαινόμενος και οργισμένος. Δεν περίμενε την παρουσία του Σφακιανού στην περιοχή του και τάβαλε, κατά που τόχε συνήθειο, με τους χριστιανούς της περιοχής του Λάκκου Σγουράφου, ευρισκόμενος σε κραιπάλη από το κρασί, που είχε καταναλώσει.

   Συνάντησε τον Καλογερογιάννη σε δασώδη και ξέμακρη περιοχή. Πιάστηκαν στα χέρια, αφού προηγουμένως προηγήθηκε έντονη λογομαχία με βρισιές και κατάρες αναμεταξύ τους. Ο γιανίτσαρος έβγαλε την πιστόλα του και σαν άριστος μαχητής και σκοπευτής, που ήταν, πέτυχε τον Καλογερογιάννη  στον μηρό. Αλλά και ο Καλ. αντάξιός του, ανταπέδωσε και αυτός με τον ίδιο τρόπο και τραυμάτισε τον Βεργ.

  Όρμησε αμέσως, κατά πάνω του με το μαχαίρι και τον αποτέλειωσε με απανωτές και θανατηφόρες μαχαιριές, πριν καλά καλά αντιδράσει ο αλλόπιστος.  

  Η είδηση, για τον άθλο του Καλογ ξεσήκωσε τους γενίτσαρους του Σελίνου και των Χανίων. Κατά που το συνήθιζαν, έπρεπε οπωσδήποτε να εκδικηθούν για τον θάνατο του Βέργερη, σκοτώνοντας τον ίδιο ή τους συγγενείς του ή και να καταστρέψουν ολόκληρη την Σαμαριά.

  Παραφύλαγαν την είσοδο του Σαμαριανού Φαραγγιού, αλλά δεν τολμούσαν, όμως να την παραβιάσουν, γιατί γνώριζαν, τι τους περίμενε. Αναζητούσαν τον Καλογερογιάννη παντού. Αυτός τραυματισμένος καθώς ήταν, με πολύ δυσκολία μπορούσε να κινείται στην κακοτράχαλη περιοχή. Έτσι τραυματισμένο τον ανακάλυψαν οι διώκτες του, εδώ στην περιοχή της Αχλάδας. Τον περικύκλωσαν και αφού τον εγκλώβισαν ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά, άδειασαν τα όπλα τους στο τραυματισμένο σώμα του. Και άψυχο το σώμα του παλληκαριού, προκαλούσε δέος στους εκτελεστές του, οι οποίοι συνέχιζαν να το πυροβολούν, ασταμάτητα μέχρι που πλησίασαν το πτώμα του, φοβούμενοι, μήπως σηκωθεί και ανταποδώσει στα θανατηφόρα πυρά τους.

  Ο ηρωϊκός θάνατος του Καλογερογιάννη, δεν είναι ο μόνος, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Σε όλη την Κρήτη, πατριώτες σαν αυτόν, ήταν αμείλικτοι τιμωροί των ανθρωπόμορφων αυτών τεράτων. Η κακοδιοίκηση των κατακτητών, η αβάστακτη φορολογία, έφερε τον ντόπιο και υπόδουλο πληθυσμό της Κρήτης σε απελπιστική κατάσταση. Την παραγωγική γη της Κρήτης την κατείχαν, όπως είναι γνωστό, οι τούρκοι αγάδες, οι χριστιανοί ήταν αναγκασμένοι να συντηρούνται από την ορεινή κτηνοτροφία και την καταπονημένη γεωργία, εάν ήθελαν να ζουν ελεύθεροι. Οι υπόλοιποι δούλευαν σκλάβοι στις περιουσίες των Αγάδων, για ένα ξεροκόμματο. Οι πιο θαρραλέοι όμως κατέβαιναν στα τσιφλίκια των αγάδων και έκλεβαν ό,τι έβρισκαν. Η κλοπή την περίοδο αυτή ήταν ίδιον και συνώνυμο της παλληκαριάς .  

    Έτσι, από την μία η πείνα και η εξαθλίωση, των χριστιανών και από την άλλη η αβάστακτη καταπίεση, πότιζαν σιγά σιγά την ιδέα, για ένα νέο ξεσηκωμό. Ένα ξεσηκωμό, που άργησε κάπως στην Κρήτη, λόγω της μεγάλης καταπίεσης του πληθυσμού, αλλά όταν ήλθε, απέδωσε καρπούς λευτεριάς. Οι καρποί όμως αυτοί άργησαν να ωριμάσουν, γιατί η Κρήτη εξαιρέθηκε από τον το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1831, όπου ελευθερώθηκε και επίσημα η υπόλοιπη Ελλάδα. Για την Κρήτη, ήταν μακρύς και αιματηρός ακόμη ο δρόμος της λευτεριάς.