Ομιλία του Ευτ. Κορκίδη στην Παλαιόχωρα στις 25-3-2022

 

ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΗΜΑΙΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ (CASTELL SELINO).

 

« Η μεγαλοσύνη των λαών δεν μετριέται με το στρέμμα,

με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με αίμα »:

                                  Μας  έλεγε ο μεγάλος ποιητής Κωστής Παλαμάς

Αυτά τα λόγια ταιριάζουν στον πολύπαθο λαό μας, για τους μακροχρόνιους απελευθερωτικούς αγώνες, που κατέβαλε, μέχρι να λευτερωθεί.

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ

    Η Κρήτη ήταν περιζήτητo απόκτημα, για όλους τους κατακτητές της Μεσογείου και όχι μόνο, αλλά και από κάθε επίβουλο, που ήθελε να αποκομίσει μέρος η και ολόκληρο τον πλούτο της.

 Οι Ενετοί, Για να αναφερθώ από τους τελευταίους, προκειμένου να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους στο νησί, έκτισαν κάστρα, τις Καστελλανίες, προκειμένου να διατηρήσουν, σχεδόν για 400 χρόνια την κτήση τους. Το κάστρο του Σελίνου, είναι μια απ’ αυτές.

  Πολλές φορές καταστράφηκε, από τους ντόπιους και ξαναχτίζονταν πάλι, εξ αιτίας των δυσβάστακτων φόρων και τις αγγαρείες, που επέβαλαν.

   Το 1539 κυριεύτηκε, από τον κουρσάρο Χαϊρεντίν Βαρβαρόσα και διάσυρε στα σκλαβοπάζαρα της Μπαρμπαριάς, πολλούς κατοίκους, από την περιοχή.

                       στω Μπαρμπαρέσω τις αυλές ήλιε μην ανατείλεις

                       κι’ αν ανατείλεις ήλιε μου, να γοργοβασιλέψεις …

Αναφέρει το ριζίτικο τραγούδι, που διασώζεται μέχρι τις μέρες μας.

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

   Οι Τούρκοι, αφού κατέλαβαν το κάστρο των Χανιώ και του Ρεθύμνου, αποφάσισαν το 1652 να επιτεθούν στο κάστρο του Σελίνου, με τον τούρκο ναύαρχο Αλή από την θάλασσα και τον στρατάρχη της Κρήτης Ντελή Χουσείν πασά, από την στεριά. Και όπως μας ιστορεί ο Τρουλινός στην ιστορία του, από το Ρέθυμνο το 1902, ο Αλή καθώς έπλεε στην περιοχή της Γραμβούσας, δέχτηκε την επίθεση του Ενετού πλοιάρχου Φώσκολου και διαλύθηκε. Ο Χουσείν όμως επιτέθηκε στο κάστρο, από την ξηρά με 4.000 στρατιώτες και ιππείς. Η σθεναρή αντίσταση των αμυνομένων, αλλά και η καταδίωξη που πραγματοποίησαν εναντίον του, έπεσαν στο πεδίο της μάχης 1000, από τους στρατιώτες του.

 Ο Χουσείν όμως, τον επόμενο χρόνο, αφού πολιόρκησε το Σέλινο, από ξηρά και θάλασσα, το κατέλαβε, αιχμαλωτίζοντας από την περιοχή 1600 άνδρες και γυνακόπαιδα, στέλνοντάς τα στην Κων/λη.

   Πριν από την επανάσταση του 1821, οι γενίτσαροι του νησιού και ιδιαίτερα του Σελίνου, δρούσαν ασύδοτα και ανεξέλεγκτα, κατά των χριστιανών.

  Tην δυσβάστακτη αυτή κατακτητική  περίοδο, όπως μας αναφέρει και στο βιβλίο του ο Θεόδ. Παναγόπουλος « Ο ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΣ ΤΟΥ ΙΤΣ ΚΑΛΕ», ο παπά-Νικόλας Κωτσάκης, της Καντάνου,  για ν’ αποφύγει την μάνιτα των γενίτσαρων, κατέφυγε στον Μωριά, με την όμορφη γυναίκα του Ζαμπία, το γένος Καπετανάκη. Η εγγονή του παπά Νικόλα, Ζαμπία κι’ αυτή, την ημέρα του Πάσχα, στις 3 του Απριλ του 1770, καθώς διασκέδαζε με την οικογένειά της στην Καστανιά Κορινθίας, γέννησε ένα αγόρι παράμερα και κάτω από ένα Πρινάρι. Δώρο θεού θεώρησαν την γέννηση αυτή  και του έδωσαν το όνομα Θεόδωρος, που δεν ήταν άλλος, από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

     Στις 25 του Μάρτη, του 1821, την ημέρα του Ευαγγελισμού της Παναγιάς, άναψε το φτύλι του ξεσηκωμού, για την Ελλάδα, με τους Κρητικούς όμως να ευλογίσουν τα όπλα τους αργότερα.

«Απούχει άρματ’ ας βαστά κι’ απού δεν έχ’ ας βρίσκει….» έλεγαν μετά την βλόγα οι Κρητικοί επαναστάτες και ξεχύθηκαν, κατά των Τουρκώ.

 Οι τούρκοι απ’ την μεριά τους και ιδιαίτερα του Σελίνου, καθοδηγούμενοι από τον αιμοσταγή Καούρη του Αζωγυρέ ξεχύθηκαν στην επαρχία και με κάθε τρόπο αφάνιζαν κάθε χριστιανική ψυχή. Η σφαγή των Ασφεντηλιανών στον Αζωγυρέ, το κρέμασμα του φιλικού Παπά-Αντώνη Παναγιωτάκη, στον ιστορικό πλάτανο του ίδιου οικισμού, η σφαγή του Κακοδικιού, είναι μερικά από τα κακουργήματα που έκαμαν. Οι επιτυχίες των επαναστατών όμως, συμπληρώθηκαν και με την πολιορκία και απελευθέρωση της Καντάνου, από τον Αρμοστή της Κρήτης Μανώλη Τομπάζη, όπου στις 4 και 6 του Ιούνη του 1823, όπου καταγράφεται  και η πρώτη απελευθέρωση του Σελίνου.

  Ένα χρόνο μετά έγινε η σφαγή του Λαφονησιού των χριστιανών και το 1825 η κατάληψη της καστρονησίδας της Γραμβούσας, από τους χριστιανούς. Ο εγκλεισμός των Τουρκώ, όμως στα μεγάλα κάστρα του νησιού, στα ξέτελα της επανάστασης, δεν επιβράβευσε τον αγώνα τους, μιας και η Κρήτη εξαιρέθηκε, από το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830, όπου και επίσημα αναγνωρίστηκε η Ελλάδα ως κράτος. Για τους Κρητικούς ο δρόμος της λευτεριάς θα ήταν ακόμη μακρύς.

  Στο μεγάλο ξεσηκωμό του 1866, τα προνόμια που πρότεινε ο Σουλτάνος στους Κρητικούς, δεν έγιναν αποδεκτά. Ο νεοδιορισμένος Δ/της Κρήτης Χουσείν Αυνή πασάς, προκειμένου να καταπνίξει την επανάσταση, οικοδόμησε σε όλο το νησί 220 πύργους, τους οποίους και επάνδρωσε. Τότε ανοικοδομήθηκε και ο πύργος του Σελίνου. Ακόμα την εποχή αυτή, στην σημαντική και επίμαχη οχυρή γραμμή  του Αποπηγαδιού και στα 31 ΚΜ μήκους, που κάλυπτε, οι τούρκοι, εκτός από τα δυο Κάστρα της Παλαιοχώρας και Καντάνου, έκτισαν άλλους 5 πύργους, για να αντιμετωπίζουν τους επαναστάτες του Αν. Σελίνου.

Και ενώ θα έλεγε κανείς, όταν οι τούρκοι έκτιζαν οχυρά, οι επαναστάτες  τους αντιμετώπιζαν με χιλιάδες μετερίζια που δημιούργησαν, ανάμεσά τους, στις βουνοσειρές και στα περάσματα. Σημαδιακή ήταν, για την εποχή αυτή η ναυμαχία του πλοίου «ΑΡΚΑΔΙ» όπου ο θαρραλέος πλοίαρχός του Κουρεντής, προκειμένου να σώσει τις 100δες πρόσφυγες που μετέφερε, το προσάραξε στην αμμώδη παραλία του Γραμμένο.

   Τα προνόμια υπέρ των Κρητικών με την συνθήκη της Χαλέπας και τα διορθωτικά φιρμάνια, που ακολούθησαν την 10ετία του 1880, δεν τα δέχτηκαν οι επαναστάτες, στα μπαϊράκια των οποίων έγραφαν «ΕΝΩΣΙΣ Η ΘΑΝΑΤΟΣ » αντί των παλιότερων «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ». Έτσι ο Σουλτάνος το 1889 έστειλε Δ/τη στην Κρήτη το σκληροτράχηλο Σακήρ πασά, ο οποίος με την σειρά του, αφού επέβαλε δικτατορία, κατάργησε κάθε προνόμιο και κάθε ελευθερία.

   Έκαιε και κατάστρεφε ολόκληρες χριστιανικές συνοικίες στις πόλεις και στην αδύναμη ύπαιθρο, δημιούργησε ανοικτές συγκρούσεις στις δύο εθνότητες. Μια τέτοια σύγκρουση έλαβε χώρα, στο τούρκικο φυλάκιο της Βίγλας πάνω από την Παλαιόχωρα, όπου με δόλιο τρόπο οι τούρκοι κατέσφαξαν τους επαναστάτες από το γειτονικό φυλάκιο, αφού προηγουμένως τους είχαν καλέσει σε γεύμα. Αποτέλεσμα αυτής της σφαγής ήταν και η μεγάλη σφαγή, που ακολούθησε, των αναχωρούντων μουσουλμάνων της Σαρακίνας, με προορισμό το κάστρο της Παλαιοχώρας. Και όπως αναφέρει στο ιστορικό του πόνημα, ο Αν. Τρακάκης « ΟΙ ΣΕΛΙΝΙΩΤΕΣ ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΩΝ», μόλις πληροφορήθηκαν οι μουσουλμάνοι της Παλ/ρας και των γύρω περιοχών αυτή την σφαγή, ξεχύθηκαν στους δρόμους του οικισμού, διψασμένοι για αντίποινα. Όπως αναφέρει ακόμη, στο αρχείο του ο Γιάννης Αλφιέρης, στο σπίτι του Μαζιανού και σε δύο από τα δωμάτια του, κλείστηκαν 11 χριστιανοί. Αφού οι εξαγριωμένοι μουσουλμάνοι έσπασαν την πόρτα, μπήκαν μέσα σ’αυτά και τους κατάσφαξαν. Ο Σφακιανός Οψιμάκης στην προσπάθειά του να διαφύγει, κυνηγήθηκε και σκοτώθηκε στην Παχειά άμμο. Στο γειτονικό σπίτι ιδιοκτησίας του Φρατζεσκάκη του Θοδωρή, που ήταν Μαραγκούδικο, είχαν προλάβει να κλειστούν ο μαραγκός Μανώλης Φρατζεσκάκης η ΦραγκοΜανώλης, ο Στυλιανός Καλογρίδης, ο Ανδρέας Βαρδουλάκης με το τουφέκι του, και ο 17ετής, μαθητευόμενος παραγιός, Αρτέμης Αλφιέρης.

   Οι εξαγριωμένοι τούρκοι προσπάθησαν να θέσουν φωτιά στην πόρτα των αποκλεισμένων, όμως το ξύδι που βρέθηκε σε μια κουρούπα του μαραγκούδικου ήταν αρκετό, για την σβήσουν. Στην προσπάθειά του, ο Στυλ. Καλογρίδης να διαφύγει προς την θάλασσα και να σωθεί, σκοτώθηκε από τους καραδοκούντας μουσουλμάνους. Το απόγευμα, μετά και την επέμβαση του τούρκου αξιωματικού του κάστρου, οι έγκλειστοι παραδόθηκαν. Ο γενναίος όμως ΦραγκοΜανώλης, εξερχόμενος και κατά την παράδοση του όπλου του, στον τούρκο αξιωματικό, ο κρυμμένος μουσουλμάνος Μπιζιριάνης, από τον Σπανιάκο, τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Την επομένη και μετά από μεσολάβηση των εχόντων μεγάλη επιρροή στους τούρκους, Καούρη και του Δ/τη του φρουρίου του Σπανιάκου, Χατζή Μουσταφά, ο 17ετής Αρτέμης οδηγήθηκε στον πύργο του Σπανιάκου και ανταλλάχτηκε, με μια μουσουλμάνα με το παιδί της, που διέσωσε κατά την σφαγή της Σαρακίνας, ο Δημόκριτος Περράκης, από τα Μαχιά.

   Μετά την συμφωνηθείσα παράδοση του Κάστρου και Σεράγιου της Καντάνου, που υπογράφτηκε στα Μπεϊλίτικα του Κακοδικιού, ξημερώματαα της 28^ης του Φλεβάρη του 1897 οι μουσουλμάνοι του Σελίνου, κίνησαν για την Παλαιοχώρα, υπό την προστασία των ναυτών από τα πλοία των Π.Δ. που είχαν προσορμιστεί εκεί και για τον σκοπό αυτό. Την επομένη το μεσημέρι όταν τελευταίος τούρκος κατέβασε την σημαία από το κάστρο, τα 5 πλοία με τις 2 μαούνες κίνησαν, για τα Χανιά. Όμως πριν καλά καλά ανάψουν  τις μηχανές τους τα πλοία, για να σαλπάρουν, ένας γοργοπόδαρος και θαρραλέος επαναστάτης, σκαρφάλωσε στο κάστρο και αφού αναρριχήθηκε στον ιστό, τοποθέτησε την Επαναστατική σημαία του Ανατ. Σελίνου.

  Τις επόμενες μέρες σε όλη την επαρχία έγιναν δοξολογίες  και οι καμπάνες ήχησαν χαρμόσυνα, γιορτάζοντας έτσι « τα Ελευθέρια». Πάνδημος όμως ήταν ο εορτασμός των « Ελευθέριων», όπως τα περιγράφει ο δάσκαλος Μιχ. ΧατζηΜιχελάκης στο ανέκδοτο αρχείο του, όπου μέσα σ’ ένα κλίμα συγκίνησης και δακρύων χαράς, αλλά και με παρατεταγμένα σε σειρά, τα χιλιοτρυπημένα επαναστατικά λάβαρα των

οπλαρχηγών, και συνοδεία πυροβολισμών, σκόρπισαν ρίγη συγκινήσεων και ενθουσιασμού, μέσα στα ερείπια του κάστρου του Ροδοβανιού στην Έλυρο, καθώς οι συγκεντρωμένοι άκουγαν τους ομιλητές.

Μετά την αναχώρηση των τούρκων στρατιωτών από το νησί το 1898 πάτησε το πόδι του στην Σούδα ο Πρίγκιπας Γεώργιος, ως Αρμοστής του νησιού, της Ημιαυτόνομης Κρητικής Πολιτείας.

   Ο Π.Γεώργιος, διόρισε Έπαρχο του Σελίνου, τον οπλαρχηγό Μαλεβυζίου Ηρακλείου, Χατζάκη Μιχαήλ, όπου ένα από τα πρώτα του μελήματά, ήταν να ανασυστήσει το σημαιοστάσιο στην Φορτέτζα, όπου και θα κυμάτιζε η σημαία της Κρητικής Πολιτείας επί 15 έτη και θα ακούγονταν ο ημιεπίσημος Εθνικός της ύμνος:

      Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη τα βαριά της τα σίδερα σπά ……

μέχρι και την πολυπόθητη Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913, όπου αντικαταστάθηκε με την Ελληνική.

  Πέρασαν τα χρόνια και τον Σεπτέμβριο του 1930 εορτάστηκαν στην Κάντανο, τα 100 χρόνια της επαρχίας Σελίνου, από την επανάσταση του 1821. Ακολούθησαν 8 χρόνια μετά στην Κάντανο τα Α΄ ΣΕΛΙΝΕΙΑ, όπου επικράτησε μαζί με τον αθλητικό χαρακτήρα των εορτών και ο ιστορικός.

    Δεν είχε όμως καταλαγιάσει καλά καλά η Κρήτη από τους ξεσηκωμούς και οι Γερμανο-κατακτητές κατέλαβαν την Ελλάδα και την Κρήτη. Στο κάστρο της Παλαιόχωρας αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του, οι κατακτητές επέβαλαν αγγαρείες, μετατρέποντάς την περιοχή σε μια από τις σημαντικότερες οχυρωματικές περιοχές του νησιού.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Σήμερα μετά από 374 χρόνια Ενετικής σκλαβιάς, 244 Τούρκικης και 5 Γερμανικής, στο κάστρο της Παλαιοχώρας υπάρχουν υπολείμματα και των τριών αυτών κατακτητικών περιόδων.

 Όμως υπάρχει και θα συνεχίζει να υπάρχει  κυματίζουσα η Ελληνική σημαία στον άλλοτε επιπρομαχώνα του. Σε όποια κατεύθυνση και αν θα στρέφει ο άνεμος το πανί της, θα αναδίδει το ιστορικό Ελληνικό χτές και τους απελευθερωτικούς αγώνες και τις θυσίες των Ηρώων των Αγωνιστών, των οπλαρχηγών  και των Αρχηγών της επαρχίας μας, εντός και εκτός απ’ αυτήν αλλά και αυτών που θυσιαστηκαν γι’ αυτήν  και δεν ήταν Σελυνιώτες.

     Δεν μένει αυτή την σημαδιακή μέρα με την επίσημη ανασύσταση του ιστορικού σημαιοστασίου της Φορτέτζας, παρά να ενώσουμε  όλοι την φωνή μας, με την φωνή του Νομπελίστα Γάλλου ποιητή Φρεντερί Μιστράλ, όπου σαν σήμερα ο φλογερός αυτός Φιλέλληνας, την 25^η του Μάρτη του 1914 άφησε την τελευταία του πνοή . Μια πνοή που μας περιλούει με τον άνεμο της Ελλάδας, όπως άλλωστε έπρατταν και όλοι οι φιλέλληνες, όπου  μέσα από ένα απόσπασμα του μεγαλειώδους ποιήματός του, που έφερε τον τίτλο « Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» και που μετέφρασε ο Κ. Παλαμάς, εξυμνεί το Ελληνικό μεγαλείο:

 « Αν πρέπει να πεθάνουμε για την Ελλάδα, θεία είν’ η δάφνη μια φορά κανείς πεθαίνει…!

                                                                                                                                Ε. Κορκίδης – Παλαιόχωρα 25-3-2022